Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Πολλά από τα ίχνη των μεσαιωνικών γκράφιτι αφορούν ξόρκια, μαγικά και άλλες σαφώς παγανιστικές πρακτικές που ωστόσο συχνά συνδέονται με τον Χριστιανισμό.
0

Όταν σκεπτόμαστε τον διάκοσμο των μεσαιωνικών εκκλησιών, πάντα φέρνουμε στον νου εκλεπτυσμένα στοιχεία όπως βιτρώ, ξυλόγλυπτα καθίσματα, τέμπλα ιδιαίτερης δεξιοτεχνίας και μνημεία για ήρωες και βασιλείς. Ωστόσο, σκαλισμένα στους τοίχους των κτιρίων, στις σκοτεινές γωνιές και κάτω από τον σοβά των τοίχων υπάρχουν λιγότερο ορατά σημάδια που έχουν αφήσει τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα και που σήμερα τα αποκαλούμε γκράφιτι. Στην Αγγλία η Εταιρεία για την Μελέτη των Μεσαιωνικών Γκράφιτι του Νόρφολκ (Norfolk Medieval Graffiti Survey), με επικεφαλής τον ιστορικό και αρχαιολόγο Matt Champion, ασχολείται από το 2010 με την ανακάλυψη και παρουσίαση στο ευρύ κοινό αυτών των παραγνωρισμένων διακοσμητικών στοιχείων.

 

Στο βιβλίο Medieval Graffiti: The Lost Voices of England's Churchesο Champion αναφέρει ότι «οι μεσαιωνικές εκκλησίες ήταν πολύ περισσότερο διαδραστικοί χώροι απ' ό,τι πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα». Ενώ λοιπόν η συνήθης οπτική είναι ότι ένα γκράφιτι είναι βανδαλισμός και ιερόσυλη πράξη, στην πραγματικότητα αποτελούσε πράξη έκφρασης της πίστης και της αφοσίωσης του ατόμου. Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις όπου τα σημάδια και τα μηνύματα έχουν σβηστεί ή καλυφθεί από άλλα μέλη της ενορίας, γεγονός που αποδεικνύει ότι επρόκειτο για κάτι σεβαστό και αποδεκτό. Το ενδιαφέρον είναι ότι πολλά από τα ίχνη των γκράφιτι που έχει ανακαλύψει η ομάδα του Champion αφορούν ξόρκια, μαγικά και άλλες σαφώς παγανιστικές πρακτικές που ωστόσο συχνά συνδέονται με τον Χριστιανισμό.

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Σχέδια μοτίβου λουλουδιού σχεδιασμένα με διαβήτη από μεσαιωνικές εκκλησίες της Αγγλίας

Όλα αυτά συνέβαιναν πριν από τη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση και την έλευση του Προτεσταντισμού, οπότε και πολλές από τις χρωματιστές τοιχογραφίες των εκκλησιών καλύφθηκαν από σοβά και τα γκράφιτι χάθηκαν. Κάποια από τα πιο συχνά παραδείγματα ανάμεσα στα χιλιάδες που ανακάλυψαν ο Champion και οι συνεργάτες του, είναι τελετουργικά σημάδια προστασίας ή αλλιώς «σημάδια μαγισσών», δηλαδή ξόρκια. Αυτά τα σχεδίαζαν άνθρωποι που έκαναν επίκληση για προστασία, μια πράξη συναφή με την προσευχή, και συχνά έμοιαζαν με πεντάλφα (ένα αστέρι με πέντε κορυφές) ή ένα "VV". Ο Champion εξηγεί ότι τα σύμβολα αυτά αντιπροσωπεύουν λαϊκές παραδόσεις που ήταν βαθιά ριζωμένες στο σύνολο της μεσαιωνικής κοινωνίας - επρόκειτο για μια άλλη πτυχή της θρησκευτικής πίστης η οποία μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο ήταν εξίσου σημαντική για την καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων, την εποχή εκείνη, όσο και το επόμενο γεύμα τους, η επόμενη σοδειά και ο επόμενος χρόνος.  

 

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Επάνω: Μεσαιωνικός δαίμονας με φραγγέλιο στην εκκλησία St Mary στο Μπίτσαμγουελ, Νόρφολκ.... Δεξιά: Πιθανά αλληγορικό πουλί και δέντρο στην εκκλησία του St Andrew, Φίλντ Ντόλινγκ, Νόρφολκ.

Η μαγεία αποτελούσε συχνή πρακτική των πιστών Χριστιανών, όχι όμως όπως τη φανταζόμαστε σήμερα. Η μετουσίωση του οίνου σε αίμα Χριστού κατά το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας ήταν κάτι που οι λαϊκοί άνθρωποι τότε φαντάζονταν ως κάτι κυριολεκτικό και όχι μεταφορικό, οπότε και το να σκαλίσουν ένα σύμβολο στον ιερό χώρο της εκκλησίας για να τους προστατεύσει ήταν κάτι απολύτως λογικό που θα προσέφερε ένα απτό αποτέλεσμα. Ο Champion σημειώνει ότι η μελέτη του για τα μεσαιωνικά γκράφιτι δεν είναι η πρώτη, απλά στο παρελθόν αντίστοιχες μελέτες επικεντρώνονταν σε μία συγκεκριμένη εκκλησία και όχι σε μια ευρύτερη περιοχή. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η ανακάλυψη σκαλισμένων στοιχείων όπως η πεντάλφα σε μεσαιωνικές εκκλησίες είχε προκαλέσει αναταραχή στις τοπικές εκκλησιαστικές αρχές που θεωρούσαν ότι επρόκειτο για ιερόσυλες πρακτικές που λάμβαναν χώρα στα κτίρια. Σύμφωνα με τον Champion «το γεγονός ότι τέτοια ευρήματα συχνά αποδίδονται σε σύγχρονους Παγανιστές, λάτρεις του διαβόλου ή απλά φαρσέρ, αποδεικνύει πόσο μακριά βρισκόμαστε πνευματικά από τις καθημερινές πρακτικές των πιστών στον Μεσαίωνα».

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Προσευχή ή λογοπαίγνιο; Το όνομα "Martyn", ένας σταυρός και μια καρδιά, θα μπορούσαν να είναι μια μεσαιωνική προσευχή ή ακόμα και το ρέμπους του ονόματος Martyn Crossheart. All Saints, Λίτσαμ, Νόρφολκ.

Εκτός από ξόρκια για προστασία βρίσκουμε και απεικονίσεις πλοίων, καρικατούρες, ανεμόμυλους, υπογραφές μαστόρων και άλλα σουβενίρ της καθημερινής ζωής. Πρόσφατα, σε μια εκκλησία στο Cambridgeshire αποκαλύφθηκε μια επιμνημόσυνη αναφορά στις τρεις αδελφές μιας οικογένειας δουλοπάροικων που χάθηκαν στην επιδημία πανώλης του 1515, μια ιστορία που δεν έχει καταγραφεί πουθενά αλλού πέρα από τον τοίχο της εκκλησίας στην ενορία της οποίας ανήκε η οικογένεια.  

Ο Champion αναγνωρίζει ότι το έργο του έχει επικεντρωθεί στην ανατολική και νότιο Αγγλία αλλά όπως λέει και ο ίδιος υπάρχουν κι αλλού μεσαιωνικά γκράφιτι και περιμένουν τη σειρά τους για να ανακαλυφθούν, έπειτα από αιώνες στη σκιά των λαμπρών εκκλησιαστικών διακοσμητικών στοιχείων.

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Σταυροί που έχουν ανακαλυφθεί σε μεσαιωνικές εκκλησίες στην Αγγλία
Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Ένα κομψό και υπέροχα σκαλισμένο μοτίβο με το ρόδο των Τυδώρ, του οποίου η σημασία παραμένει άγνωστη. Λίνζει, Σάφολκ.
Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Μεσαιωνικός δαίμονας από την ανατολική πλευρά της αψίδας του ιερού της εκκλησίας St Mary στο Τρόστον, Σάφολκ.
Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Επιγραφές εις μνήμην ανθρώπων, 7ος αιώνας στον Καθεδρικό του Νόριτς, Νόρφολκ

Με πληροφορίες από το hyperallergic.com

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο βράχος, η θάλασσα και το τελεφερίκ στη Μονεμβασιά

Guest Editors / Ο βράχος, η θάλασσα και το τελεφερίκ στη Μονεμβασιά

Το σχέδιο για την εγκαθίδρυση τελεφερίκ εκπλήσσει καθώς φανερώνει μια μεταστροφή του υπουργείου Πολιτισμού από πολιτικές ήπιας παρέμβασης και χαμηλού φωτισμού τις οποίες ακολούθησε για δεκαετίες. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επέμβαση που έχει γίνει στον βράχο εδώ και πάνω από δύο αιώνες και ίσως τη μεγαλύτερη που έχει γίνει ποτέ μετά την ανοικοδόμηση των τειχών.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ
Τι σήμαινε να είσαι ασθενής στο Αιγινήτειο στις αρχές του 20ου αιώνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ασθενής στο Αιγινήτειο στις αρχές του 20ού αιώνα;

Χάρη σε ένα κληροδότημα, ιδρύεται στις αρχές του 20ου αιώνα επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας ένα νοσοκομείο το οποίο στεγάζει την έδρα της Νευροψυχιατρικής του ΕΚΠΑ. Ένα νοσοκομείο του οποίου η σχέση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και με τις κοινωνικές μεταβολές στην πόλη και στη χώρα είναι άρρηκτες. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά για την ιστορία του Αιγινητείου με την ιστορικό Δέσπω Κριτσωτάκη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Αθηναϊκή οπερέτα: Ευρωπαϊκός αέρας και η μοντέρνα ζωή των αστών του Mεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / Αθηναϊκή οπερέτα: Ευρωπαϊκός αέρας στη ζωή των αστών του Mεσοπολέμου

Η οπερέτα στην Αθήνα ανθίζει και εξελίσσεται εν μέσω μεγάλων ιστορικών γεγονότων: Βαλκανικοί πόλεμοι, εθνικός διχασμός και αργότερα η Μικρασιατική Καταστροφή. Ήταν η οπερέτα μια διέξοδος για τους Αθηναίους της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Αλέξανδρο Ευκλείδη για την ιστορία και τους μεγάλους σταθμούς της αθηναϊκής οπερέτας.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος και η έρευνα του για τους κατοίκους της Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος της Αθήνας

Πρωτοπορία, όραμα, κοσμοπολιτισμός: Τα υλικά με τα οποία ήταν φτιαγμένος ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την Μαριάννα Χαριτωνίδου για την δράση, την έρευνά του για τους κατοίκους της Αθήνας, την παρακαταθήκη του στην πόλη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ρεπορτάζ / Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ποιος είναι ο διαβόητος Βρετανός λαθρέμπορος από την εταιρεία του οποίου ανακτήθηκαν πρόσφατα εκατοντάδες αρχαιότητες μετά από μακροχρόνια διεκδίκηση από το ελληνικό Δημόσιο;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σχέδια για τις Απόκριες του 1933 και τα έθιμα της Παλιάς Αθήνας

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι παληές αθηναϊκές Απόκρηες»: Πώς γιορτάζονταν πριν έναν αιώνα;

Μια σειρά από σχέδια που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Παναθήναια» σχετικά με τις Απόκριες και άρθρα από το περιοδικό «Μπουκέτο» για τα αποκριάτικα έθιμα της παλιάς Αθήνας.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Πού μπορούμε να δούμε το Ανάκτορο των Γιγάντων σε μια βόλτα μας στο κέντρο της πόλης και τι συμβολίζουν τα γλυπτά που υπάρχουν στο πρόπυλο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον αρχαιολόγο Γιάννη Θεοχάρη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ιστορία μιας πόλης / ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ποια ήταν η ολιγομελής ομάδα ΠΕΑΝ που έμεινε στην ιστορία για τις ριψοκίνδυνες δράσεις της ενάντια στους Ναζί; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου για την Πανελλήνιο Ένωση Αγωνιζομένων Νέων.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Ιστορία μιας πόλης / Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Στις 2 Αυγούστου του 338 π.Χ. ο Φίλιππος Β’ οδηγεί τους Μακεδόνες σε μία μάχη η έκβαση της οποίας θα αλλάξει τον κόσμο. Τι σήμανε για τη Μακεδονία, την Αθήνα και τον ελλαδικό χώρο η Μάχη της Χαιρώνειας; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Παναγιώτη Ιωσήφ, συνεπιμελητή της έκθεσης που έχει ως θέμα την ιστορική μάχη και τρέχει αυτό το διάστημα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια (πριν έναν αιώνα)

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, πριν από έναν αιώνα

Η LiFO, σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, θα παρουσιάσει μια σειρά από ανέκδοτα και σπάνια ντοκουμέντα για διάφορα θέματα από τη λαμπρή, ή και όχι τόσο, ιστορία του τόπου μας. Ξεκινάμε με τον ιστορικό σταθμό του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, που δεν ήταν πάντοτε υπόγειος.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ιστορία μιας πόλης / Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ποιοι κάνουν χρήση ναρκωτικών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ελλάδα και ποιο είναι το κοινωνικό αποτύπωμα των ναρκωτικών στην Αθήνα της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον ιστορικό και ερευνητή Κωστή Γκοτσίνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινή ζωή των ανθρώπων πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινότητα πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Μια νέα έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο αποκαλύπτει τη ζωή των Ρωμαίων που έζησαν μέσα στις τάξεις του στρατού της Αυτοκρατορίας και την υπηρέτησαν πιστά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Η Καλλιόπη Λημναίου-Παπακώστα, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου-Ιδρύματος Αλεξανδρινού Πολιτισμού, που σκάβει στην Αλεξάνδρεια από το 1998 μιλά για τις ανασκαφές που πραγματοποιεί εκεί, τα μέχρι στιγμής ευρήματα, τον Μεγαλέξανδρο, τη σχέση του με την Αίγυπτο και το πολυσυζητημένο ντοκιμαντέρ του Netflix, στο οποίο συμμετείχε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Τα κτίρια του Αλέξανδρου Νικολούδη υπάρχουν παντού στην Αθήνα. Όμως γιατί γνωρίζουμε τόσο λίγα γι' αυτόν τον αρχιτέκτονα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Αμαλία Κωτσάκη.
THE LIFO TEAM
Βυζάντιο και Αφρική: Μια έκθεση με τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αφρική και Βυζάντιο: Τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Μέσα από σπάνια αντικείμενα η νέα έκθεση του Met αφηγείται την κεντρική θέση της Αφρικής στα διηπειρωτικά δίκτυα εμπορίου και πολιτιστικών ανταλλαγών με το Βυζάντιο.
THE LIFO TEAM