«Καλησπέρα, είμαι η εγγονή του Στάλιν. Με κυνηγάει ο Πούτιν να με σκοτώσει. Πρέπει να με βοηθήσετε»

«Καλησπέρα, είμαι η εγγονή του Στάλιν. Με κυνηγάει ο Πούτιν να με σκοτώσει. Πρέπει να με βοηθήσετε» Facebook Twitter
0

Είναι παραμονή Χριστουγέννων, έξω χιονίζει και η Μαρίνα Ωρολογίτη –μία από τις «Κόρες του Ηφαιστείου», του νέου, πολυαναμενόμενου βιβλίου του Χρήστου Οικονόμου– έχει νυχτερινή βάρδια στο hnn.gr. Η Μαρίνα κάποια στιγμή είχε πιστέψει πως δεν θα χρειαζόταν να δουλέψει ποτέ ξανά νυχτερινή βάρδια. Κάποτε, επίσης, είχε νομίσει πως ήθελε να γίνει δημοσιογράφος επειδή μόνο έτσι θα μπορούσε ν' ασχολείται με ό,τι αγαπούσε στη ζωή της περισσότερο, το γράψιμο και το διάβασμα. Τώρα, έπειτα από μισό τέταρτο του αιώνα, περικυκλωμένη από τις οθόνες των τηλεοράσεων και των κομπιούτερ «βλέπει το πρόσωπό της στο αχνισμένο τζάμι να της χαμογελάει με πίκρα και σύνεση» και αναπολεί τις εποχές που «οι άνθρωποι όχι μόνο διάβαζαν εφημερίδες αλλά τις είχαν σαν καταφύγιο». Η Μαρίνα είχε προλάβει να γνωρίσει πολλούς από εκείνους τους ανθρώπους που, πριν αρχίσουν να συχνάζουν στα περιθωριακά κανάλια, κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους συντάκτες, παρακαλώντας να γίνει ρεπορτάζ ο πόνος τους. Και να που τώρα, χριστουγεννιάτικα, στα γραφεία του σάιτ, εμφανίζεται μπροστά της μια αλλόκοτη γυναίκα –μετανάστρια; τρελή; φάντασμα;–, εκστομίζοντας ένα ανάλογο αίτημα: «Καλησπέρα, είμαι η εγγονή του Στάλιν. Με κυνηγάει ο Πούτιν να με σκοτώσει. Πρέπει να με βοηθήσετε».

Τι επιφυλάσσει ο Οικονόμου σ' αυτές τις δύο μοναχικές υπάρξεις; Τι εγκυμονεί η βραδιά που τις βάζει να συναντηθούν; Η απάντηση κρύβεται στο διήγημα «Εκεί που σμίγουν πάντα», ένα από τα δώδεκα που απαρτίζουν τη νέα του συλλογή («Οι κόρες του ηφαιστείου», εκδόσεις Πόλις). Με τόση αποδοχή εντός κι εκτός συνόρων – έχει πίσω του μια περιοδεία στις ΗΠΑ και ετοιμάζεται να ταξιδέψει σε Οδησσό, Μιλάνο και Γαλλία ως ένας από τους καλύτερους διηγηματογράφους μας–, ο Οικονόμου θα μπορούσε να δημοσιεύει εσαεί ιστορίες ρεαλιστικές, γειωμένες, γεμάτες ομορφιά και συναίσθημα. Η φιλοδοξία του, όμως, δεν θα του το επέτρεπε. Αυτήν τη φορά, ο συγγραφέας του «Κάτι θα γίνει θα δεις» (2010) και του «Το καλό θα 'ρθει από τη θάλασσα» (2014), μακριά από τις φτωχογειτονιές του Πειραιά, μακριά και από το νησί όπου, μεσούσης της κρίσης, αλληλοσπαράσσονταν ντόπιοι και ξενομερίτες, επιχειρεί να πετάξει ψηλότερα: να κάνει πιρουέτες μεταξύ ουρανού και γης, ανάμεσα στους ανθρώπους και στους αγγέλους, σπέρνοντας θαύματα. Να αναμετρηθεί με τον «μυστικό ρεαλισμό».

Στα χρόνια του άκρατου φιλελευθερισμού και της καλπάζουσας ακροδεξιάς, στα χρόνια της ανέχειας, του φόβου και της μισαλλοδοξίας, ο Οικονόμου θέλει να μας θυμίσει ότι το «καλό δεν είναι θέμα ηθικής, είναι θέμα επιβίωσης».

Με τις «Κόρες του Ηφαιστείου» βρέθηκε, λέει, αντιμέτωπος με μια τριπλή πρόσκληση: «Ήθελα να δω αν μπορώ να διευρύνω το αφηγηματικό μου πεδίο, αν η δύναμη της λύτρωσης θα μπορούσε να είναι το αόρατο, μυστικό νήμα που διαπερνά τις ιστορίες κι ακόμα αν μπορώ να γράψω ένα βιβλίο όπου τα περισσότερα πρόσωπα θα είναι γυναίκες». Τι νομίζει, τα κατάφερε; «Μόλις διέτρεξα τις τελικές διορθώσεις. Είχα μια αίσθηση πληρότητας. Μέχρι που συγκινήθηκα. Γιατί, όταν γράφω, δεν συνειδητοποιώ πολύ καλά τι κάνω, είμαι σε κατάσταση έκστασης. Με τον κίνδυνο να παρεξηγηθώ, ακούω φωνές. Αυτές με οδηγούν».

Η κοπέλα που ακολουθεί τον αγαπημένο της ως τον θάνατο. Το κοριτσάκι που κανακεύει ένα άψυχο σώμα – της μαμάς του. Η σύντροφος που στέκεται βράχος στο πλευρό του άνεργου άντρα της. Η κόρη που νανουρίζει με ευφρόσυνα παραμύθια τον ετοιμοθάνατο πατέρα της. Η γυναίκα που επιδιορθώνει το ψυγείο με τα μπιμπερό στο Παίδων... Ορίστε μερικές από τις κόρες του ηφαιστείου, αυτές οι ψυχές «που βρίσκονται σε μια διαδικασία εξόδου από τα εγκόσμια και προσπαθούν ν' αφήσουν κάτι αναστάσιμο πίσω τους, να επιδράσουν χαρμόσυνα» όπως εξηγεί ο Οικονόμου. «Τα θαύματα γίνονται με πράξεις, όχι με λόγια» επιμένει. Και φροντίζει ώστε όλες οι ηρωίδες του «να πράττουν». Να κάνουν κάτι καλό.

Πιστεύει κι ο ίδιος στα θαύματα; «Βεβαίως, όπως όλοι οι λογικοί άνθρωποι! Θαύμα δεν είναι η διαδικασία της γραφής; Το ότι μπορώ να δίνω υπόσταση σε όσα έχω μέσα μου γράφοντας είναι κάτι που ξεπερνάει τη λογική. Το ότι επιβιώνουμε, με τέτοιες συνθήκες γύρω μας, το ότι ακόμη και στις πιο μαύρες στιγμές καταφέρνουμε ν' αντέξουμε και να εμψυχώσουμε κι άλλους, κι αυτό θαύμα είναι. Και μόνο ότι η Ελλάδα υπάρχει ακόμα, είναι απόδειξη ότι υπάρχει Θεός!».

Αστειεύεται. Το ίδιο κάνει πού και πού και στο βιβλίο του: «Ο πλέον εύστοχος τρόπος για να περιγράψει κανείς τη σχέση πολιτικών και ψηφοφόρων στη σύγχρονη Ελλάδα –και όχι μόνο– συνοψίζεται σε μια φράση που ακούγεται στην κινηματογραφική ταινία "Τσάιναταουν", όταν ο Τζακ Νίκολσον, που υποδύεται τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Τζέικ Γκίτις, λέει σ' έναν αστυνομικό: "Είσαι πιο ηλίθιος απ' όσο νομίζεις ότι νομίζω πως είσαι". Σ' ένα άλλο σημείο της συλλογής, μια άνεργη ηρωίδα ξεσπάει: "Όλο τα ίδια και τα ίδια. Οι Έλληνες, οι Ευρωπαίοι, που έτσι, που αλλιώς. Δεν. Δεν θέλω ν' ακούω τίποτα πια. Τόσα χρόνια τώρα, λόγια, λόγια, λόγια. Αν ήταν τα λόγια λεφτά, θα 'χαμε ξοφλήσει τώρα και το χρέος το δικό μας κι όλης της Αφρικής και της Ασίας μαζί. (...) Δεν αντέχω άλλο. Δέκα εκατομμύρια Έλληνες, δέκα εκατομμύρια γνώμες, δέκα εκατομμύρια λύσεις, δέκα εκατομμύρια κόμπλεξ. Και δέκα εκατομμύρια μίση. Αυτό κυρίως – δέκα εκατομμύρια μίση. Λοιπόν, τέλος. Μπούχτισα, σιχάθηκα..."».

Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε μισή ντουζίνα γλώσσες –αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, γερμανικά, κροατικά– και οι κριτικές που απέσπασαν «ήταν πολύ ενθαρρυντικές».

Ο κυρίαρχος τόνος στις ιστορίες του, πάντως, είναι διαφορετικός. Σε όλες υπάρχει μια ρεαλιστική συνθήκη, αλλά το στοιχείο που τις σφραγίζει και τις ενοποιεί είναι ονειρικό, οραματικό. Από τις λίγες φράσεις του βιβλίου που θα μπορούσαν να ειπωθούν και από το δικό του στόμα είναι η εξής: «Η δουλειά του συγγραφέα είναι να προσπαθεί να μιλήσει για το μέλλον. Όχι σαν μάντης ή σαν προφήτης αλλά σαν αυτόπτης μάρτυρας». Στις «Κόρες του Ηφαιστείου» ο Οικονόμου ενσωματώνει ανέκδοτα και καθημερινούς διαλόγους, σουρεαλιστικές εικόνες και αποκαλυπτικές σκηνές, παραπομπές σε αρχαίους ποιητές και Άγγλους ρομαντικούς, αναφορές στον Πλάτωνα, τον Νίτσε, τον Τσέχοφ, τον Ντοστογιέφσκι, και, βέβαια, στα ευαγγέλια, επίσημα και απόκρυφα. «Έχω μεγάλο ενδιαφέρον για τη σχέση του ανθρώπου με το θείο. Είναι μια δυναμική που βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των βιβλίων μου. Γι' αυτό γράφω, για την απώλεια ή τη δύναμη της πίστης. Με ελκύει πολύ το στοιχείο του μυστηρίου. Κι αυτή μου η κλίση μ' έμαθε να είμαι πιο ταπεινόφρων πνευματικά».

Κεντρικό μοτίβο στις «Κόρες του Ηφαιστείου» η απώλεια. Κάθε απώλεια –της δουλειάς, της πατρίδας, του συντρόφου, του μυαλού, κάθε σταθεράς– που σε τρομοκρατεί και σε κάνει επιθετικό, που απειλεί να σε αποκτηνώσει. Πώς μπορούμε να ζήσουμε μαζί χωρίς να κόβουμε ο ένας το λαρύγγι του άλλου; Στα χρόνια του άκρατου φιλελευθερισμού και της καλπάζουσας ακροδεξιάς, στα χρόνια της ανέχειας, του φόβου και της μισαλλοδοξίας, ο Οικονόμου θέλει να μας θυμίσει ότι το «καλό δεν είναι θέμα ηθικής, είναι θέμα επιβίωσης». Ότι «η αγάπη είναι το κλειδί που δίνει νόημα στην κλειδαριά». Ότι «χωρίς τον άλλον δεν υπάρχεις».

Βιοποριζόμενος μέχρι πρότινος ως δημοσιογράφος –έγραφε για χρόνια τις σελίδες με τα παραπολιτικά στο Έθνος–, ο Οικονόμου έζησε στο πετσί του το στραπάτσο της απόλυσης και της ανεργίας. Αν μη τι άλλο, το τελευταίο διάστημα έχει περισσότερο χρόνο για να γράφει, να διαβάζει και να ταξιδεύει, συμμετέχοντας στα λογοτεχνικά φεστιβάλ που τον καλούν. Όπως και η ηρωίδα του, η Μαρίνα, έτσι κι ο ίδιος πρόλαβε την περίοδο που «αν ήσουν δημοσιογράφος, είχες χρόνο ν' απορροφήσεις κάποια πράγματα, να τα επεξεργαστείς. Κι αν δεν ήσουν κυνικός, συγκινιόσουν μ' αυτούς τους ανθρώπους που πίστευαν ότι θα βρουν από τις εφημερίδες βοήθεια. Τίποτε αντίστοιχο δεν συμβαίνει σήμερα. Το διαπίστωσα και στην Αμερική. Είτε συζητούσα με τον καουμπόι από το Όρεγκον είτε με τον πρύτανη του Πρίστον, έβλεπα τα ΜΜΕ ν' αντιμετωπίζονται με συνωμοσιολογικούς όρους. Μέσα σε μια εικοσαετία, ο Τύπος όχι μόνο απαξιώθηκε αλλά και δαιμονοποιήθηκε».

Η τρέχουσα μικροπολιτική επικαιρότητα τον αφήνει αδιάφορο – «δεν είμαι και άνθρωπος των αντιπαραθέσεων...». Για το ποιόν της υποτιθέμενης αστικής μας τάξης δεν τρέφει αυταπάτες. Ζει με τη γυναίκα του στο Κορωπί. Εξακολουθεί να μην έχει δουλειά. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε μισή ντουζίνα γλώσσες –αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, γερμανικά, κροατικά– και οι κριτικές που απέσπασαν «ήταν πολύ ενθαρρυντικές». Αυτή την περίοδο ο ίδιος συνεχίζει την «Τριλογία του Καλού» που ξεκίνησε με την προηγούμενη συλλογή του και παράλληλα πειραματίζεται με μια μεγαλύτερη σύνθεση, ένα μυθιστόρημα. Το γράψιμο παραμένει για τον Οικονόμου ένας αγώνας δρόμου για να ξεφύγεις από τον εαυτό σου και να ενωθείς με τους άλλους. Κι όπως υποστηρίζει, αν η λογοτεχνία έχει νόημα, «είναι για να μας εμψυχώνει».

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Aldina: Μία νέα λογοτεχνική σειρά έρχεται να μας συστήσει μερικά από τα καλύτερα αστυνομικά μυθιστορήματα

Βιβλίο / Aldina: Μία νέα λογοτεχνική σειρά έρχεται να μας συστήσει μερικά από τα καλύτερα αστυνομικά μυθιστορήματα

Ο εκδοτικός οίκος Gutenberg, μέσω της σειράς μυστηρίου της Aldina, μας φέρνει σε επαφή με μερικούς από τους καλύτερους συγγραφείς στην ιστορία του αστυνομικού μυθιστορήματος
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντον Ντελίλο: «Άνθρωπος σε πτώση»

Το πίσω ράφι / «Άνθρωπος σε πτώση»: Το ρεαλιστικό έργο ενός από τους σπουδαιότερους εξερευνητές της μοντέρνας εποχής

Ο πολυβραβευμένος Ντον Ντελίλο γράφει για την ανάγκη των ανθρώπων να ανήκουν κάπου και να επικοινωνήσουν, όταν εισπράττουν από την Ιστορία οδύνη, απώλειες και χιλιάδες ερωτηματικά.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Αντώνης Καραμπατζός: Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση

The Book Lovers / Αντώνης Καραμπατζός: «Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον καθηγητή Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνη Καραμπατζό για το πώς το έργο του Τζότζεφ Κόνραντ, του Φίλιπ Ρόθ ή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη ανοίγουν δρόμους στο συναίσθημα, στις ανθρώπινες σχέσεις και στην ιστορία.
THE LIFO TEAM
Ο θάνατος τής πήγαινε πολύ

Βιβλίο / Κάντι Ντάρλινγκ: Η συγκινητική ιστορία του τρανς ειδώλου και μούσας του Άντι Γουόρχολ

Η Κάντι Ντάρλινγκ προκαλούσε ανέκαθεν συμπάθεια και θαυμασμό, όχι τόσο για τα επιτεύγματά της στη σκηνή και τη μεγάλη οθόνη, όσο για την ομορφιά και την εύθραυστη αύρα της.
THE LIFO TEAM
Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Teatro Grottesco»: Η γοτθική σκηνή της ζοφερής απελπισίας

Βιβλίο / «Teatro Grottesco»: Mια συλλογή σκοτεινών διηγημάτων από έναν μετρ του τρόμου

Κάποιοι ίσως τον γνωρίζουν από την πρώτη (και καλύτερη) σεζόν του «True Detective». Η βουτιά στις πλέον σκοτεινές πτυχές της υπαρξιακής φιλοσοφίας, η άκρως ζοφερή ατμόσφαιρα, η εικονοποιία που φλερτάρει με τη γοτθική αισθητική είναι χαρακτηριστικά του έργου του Τόμας Λιγκότι, η απουσία του οποίου από την ελληνική αγορά είναι τρανταχτή.
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΣΑΠΡΑΪ́ΛΗΣ
Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ