Επιστράτευσε όλη σου τη φαντασία! Κλείσε τα μάτια και βάλε τα δυνατά σου να δόσεις εικόνα στο όραμα. Και πάλι δεν ξέρω αν μπορείς να φανταστείς την Ελλάδα του μέλλοντος μέσα από ένα θετικό πρίσμα με λογικά επιχειρήματα. Κι όμως αυτά που συμβαίνουν στη χώρα μπορεί να μην δημιουργήσουν ένα ζοφερό μέλλον. Υπάρχει η δυνατότητα να αλλάξει το αρνητικό κλίμα αρκεί να το θέλουν οι άνθρωποι.
Η εκδήλωση που οργανώνει το TedX Academy στη 1 Οκτώβρη με τίτλο "Re Imagine Greece" έχει να κάνει με αυτό ακριβώς το συμπέρασμα (ή την ευχή). Δεν είναι απαραίτητο να υποκύψουμε σε μια καταδικαστική προφητεία. Μπορούμε να καθορίσουμε εμείς το μέλλον. Σε αυτή την ανοιχτή συζήτηση συμμετέχουν ομιλητές από όλους τους χώρους και από όλες τις χώρες για να καταθέσουν τη δική τους άποψη αλλά και το δικό τους όραμα για την Ελλάδα του 2030.
Ανάμεσα στους ομιλητές ξεχωρίσαμε το πολυφωνικό σχήμα Fonές που αποτελείται από οκτώ γυναικείες φωνές (τι άλλο;) και το οποίο εμπνέεται από ήχους και μουσικές από όλο τον κόσμο, παρουσιάζοντας κάτι εντελώς διαφορετικό απ' ότι έχουμε συνηθίσει. Η Κρήτη και η Αφρική ενώνονται (όχι μόνο ως τόποι καταγωγής μιας εκ των φωνών, της Μαρίνας) αλλά και ως ακούσματα.
Μιλήσαμε με τις Ειρήνη Αραμπατζή, Ευγενία Λιάκου, Ερασμία Μαρκίδη, Άννη Ντουμούζη, Έλενα Παπαδημητρίου, Ελένη Ποζατζίδου, Μαρίνα Σάττι, Βιργινία Φραγκούλατζη σχετικά με το ενδιαφέρον σχήμα που έχουν δημιουργήσει αλλά και για το δικό τους όραμα πάνω στην Ελλάδα το 2030.
— Μιλήστε μου λίγο γι'αυτό το διαφορετικό σχήμα, τις Fonές.
Μαρίνα: Είμαστε 8 κορίτσια, 8 φωνές acappella, και αφετηρία μας είναι τα παραδοσιακά πολυφωνικά τραγούδια από όλο τον κόσμο. Η καθεμιά μας έχει, φυσικά, διαφορετική προσωπικότητα και καταβολές, τις οποίες φέρει στο σύνολo, αναδιαμορφώνοντάς το συνεχώς. Όλες μας ασχολούμαστε με τη μουσική και το τραγούδι, αλλά καταπιανόμαστε ενεργά και με άλλες δραστηριότητες. Η Έλενα, ας πούμε, είναι εικαστικός και παίζει τσέλο, η Άννη είναι ηθοποιός και χορεύτρια και μαζί με την Ελένη είναι μάλλον εκείνες που έχουν την μεγαλύτερη εμπειρία πάνω στην ελληνική παραδοσιακή μουσική, η Βιργινία κι η Ειρήνη, έχουν ασχοληθεί εκτός από τη μουσικολογία και με το μουσικό θέατρο, η Ερασμία είναι θεατρολόγος κι η Ευγενία είναι και δασκάλα χορού. Η πολυφωνία δεν αφορά μόνο στο τραγούδι, όπως καταλαβαίνεις.
— Έχουμε συνηθίσει να ακούμε συγκροτήματα, μπάντες με συγκεκριμένη δομή. Εσείς πως αποφασίσατε να δημιουργήσετε ένα σύνολο από φωνές;
Βιργινία: Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, όλες είχαμε ασχοληθεί με το πολυφωνικό τραγούδι και πριν τις fonés. Όλα αυτά τα χρόνια, έχουμε συναντήθει κι έχουμε συνεργαστεί με πολλούς ανθρώπους. Κάπως, κάπου, ήρθαμε η μία στο δρόμο της άλλης, τραγουδήσαμε παρεά, και πριν περίπου μισό χρόνο παντρευτήκαμε επισήμως και γεννήθηκαν οι fonés!
Ειρήνη: Είναι αλήθεια πως η έννοια του συγκροτήματος παραπέμπει αυτόματα σε πιο κλασικές δομές. Σε ένα acapella συγκρότημα υπάρχουν συγκεκριμένοι ρόλοι τους οποίους όμως καλείται να καλύψει μόνο η φωνή. Και αυτό είναι που κάνει ένα τέτοιο project ιδιαίτερο και δύσκολο. Η φωνή είναι μάλλον το πιο άμεσο μουσικό όργανο μιας και αγωγός της είναι το ίδιο το σώμα. Αυτός ο συντονισμός των ανθρωπίνων σωμάτων και η συνήχηση των διαφορετικών ηχοχρωμάτων, παράγει ένα αποτέλεσμα μαγικό που συγκινεί. Αποτελεί μεγάλη πρόκληση να δουλεύεις με μόνο όργανο το σώμα σου και να ανακαλύπτεις τα όρια και τις δυνατότητές του. Αυτό σε συνδυασμό με τη δύναμη που βρίσκεται στη συνεργασία και τη συνύπαρξη με άλλους ανθρώπους, αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα στη δημιουργία του σχήματος fonés.
— Πόσο δύσκολες είναι οι πρόβες αλλά και μια live εμφάνιση όταν όλη η μουσική σχεδόν, παράγεται από εσάς;
Ελένη: Σαφώς είναι ένα δύσκολο project που απαιτεί προσωπική μελέτη και πειθαρχία απ’την καθεμία ξεχωριστά, αλλά και πολύ χρόνο δουλεύοντας όλες μαζί στην πρόβα για να συντονιστούμε και να εναρμονιστούμε. Αυτό βέβαια είναι και κάτι που έρχεται με τον καιρό και την εξοικείωση. Το μόνο σίγουρο είναι πως όλες γινόμαστε καλύτερες μέρα με τη μέρα κι ανακαλύπτουμε συνεχώς καινούργια στοιχεία που αφορούν στην εξέλιξη της μουσικής μας αλλά και του εαυτού μας. Αν και είναι ακόμα αρχή, έχουμε ήδη βρεί τους ρυθμούς για να δουλεύουμε αποτελεσματικά αλλά και τις ισορροπίες μεταξύ μας ώστε να γίνεται με διασκεδαστικό τρόπο!
Ερασμία: Το ότι έχουμε τόσο διαφορετικούς χαρακτήρες κάνει αυτή τη συνεργασία πολύ ενδιαφέρουσα. Είναι μια διαδικασία αμφίδρομη, που η μία μαθαίνει από την άλλη κι εξελίσσεται. Αυτό είναι τελικά το νόημα, να είμαστε ανοιχτές και δοτικές μέσα στη μουσική και στις μεταξύ μας σχέσεις. Έχει μεγάλη σημασία το αποτέλεσμα αλλά το ταξίδι ακόμα περισσότερο.
Μαρίνα: Αν το σκεφτείς, όπως σε κάθε κοινωνικό σύνολο, το πιο δύσκολο πράγμα είναι να ανακαλύψεις εκείνο το κοινό έδαφος όπου θα μπορέσουν να συναντηθούν οι μονάδες και να συνυπάρξουν. Να φέρουν την προσωπική τους άποψη, να ακούσουν το διαφορετικό χωρίς να εισβάλλουν στο χώρο του, να επικοινωνήσουν και να δημιουργήσουν κάτι καινούργιο, δικό τους, όλοι μαζί.
Ευγενία: Όσον αφορά στις live εμφανίσεις μας, υπάρχει πάντα αγωνία πριν παρουσιάσουμε κάτι νέο στο κοινό. Κάθε εμφάνιση είναι μια πρόκληση για εμάς, μιας και οι φωνές μας είναι εκτεθειμένες και δεν υπάρχει η δυνατότητα να “ακουμπήσουμε” πάνω στην οργανική συνοδεία. Η παραμικρή απόκλιση από την καθεμιά μας, ακούγεται. Ο ήχος του συνόλου επηρεάζεται ανάλογα με τον χώρο που βρισκόμαστε (στούντιο , σπίτι, εξωτερικός χώρος, με μικρόφωνα ή χωρίς) οπότε κάθε φορά είναι διαφορετική. Ο χειρισμός των φωνών στο live απαιτεί, εκτός από την τεχνική εγρήγορση, να υπάρχει σύμπνοια κυρίως σε ενεργειακό επίπεδο, και γι’αυτό πριν βγούμε στη σκηνή πάντα κάνουμε ζέσταμα όλες μαζί, και προσπαθούμε να συντονιστούμε. Θέλει συγκέντρωση από την καθεμιά στο μέγιστο. Η αλήθεια όμως είναι ότι η ομορφιά του αποτελέσματος σε κάνει να ξεχνάς τον “κόπο” και να θέλεις να γίνεσαι καλύτερος κάθε φορά για χάρη του συνόλου.
— Οι επιρροές σας προέρχονται από όλο τον κόσμο. Σας εμπνέει περισσότερο η παραδοσιακή μουσική κάθε χώρας ή ακόμα και στην σύγχρονη σκηνή μπορείτε να βρείτε στοιχεία που θα εντάξετε στο ρεπερτόριό σας;
Ελένη: Τα παραδοσιακά τραγούδια κουβαλούν μια γοητεία. Μέσα από τη μουσική και τα λόγια τους δίνουν το στίγμα του εκάστοτε πολιτισμού και λαού. Μέσα από τις ιστορίες τους αντλούμε πληροφορίες για τις συνήθειες, τα έθιμα ακόμα και την δομή μιας κοινωνίας. Και επειδή μιλάμε για τραγούδια που έχουν τις ρίζες τους πολύ πίσω στον χρόνο, προσφέρονται για πειραματισμούς κάτι που αποτελεί πρόκληση για εμάς στο σήμερα. Παρ’ όλ’ αυτά είμαστε ανοιχτές και σε ένα ευρύτερο ρεπερτόριο της σύγχρονης σκηνής ή ακόμη και σε ένα πάντρεμά τους αν κάτι μας αρέσει.
Ειρήνη: Μελετώντας τα παραδοσιακά τραγούδια ανά τον κόσμο παρατηρεί κανείς πως τελικά όλοι οι λαοί έχουν την ανάγκη να τραγουδήσουν για τη φύση, για τη χαρά ή τη λύπη τους, να εξιστορήσουν απλά καθημερινά περιστατικά, καταλήγοντας έτσι στο συμπέρασμα πως τελικά οι άνθρωποι απ’ όποιο μέρος ή πολιτισμό κι αν προερχόμαστε μοιάζουμε πολύ περισσότερο απ’όσο νομίζουμε.
— Πως προέκυψε η παρουσία σας στο TedX Academy στην εκδήλωση «Re Ιmagine Greece»;
Ερασμία: Ένα απόγευμα του Ιουνίου, κι ενώ ήμασταν σε φάση εντατικής προετοιμασίας για μια άλλη μεγάλη συναυλία, αποφασίσαμε να μεταφέρουμε την πρόβα μας έξω, σε υπαίθριο χώρο, ώστε να αλλάξουμε παραστάσεις και να πάρουμε λίγο αέρα. Πήγαμε λοιπόν στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, κάπου κοντά στο Ηρώδειο, κάτσαμε κάτω με τις παρτιτούρες και τα φαγητά μας, κι αρχίσαμε να μελετάμε εκεί. Φυσικά μαζεύτηκε γύρω μας πολύς κόσμος, τραγουδήσαμε όλοι μαζί κι έγινε μια γιορτή με τους περαστικούς που κράτησε για ώρες. Κάπως έτσι, βρέθηκε εκεί κάποιος από τους υπεύθυνους του TEDx – πάντα μάχιμοι, στο σωστό σημείο, τη σωστή στιγμή- και μας πρότεινε να εμφανιστούμε στο Re Imagine Greece!
Έλενα: Για μια ακόμα φορά, φαίνεται πως τα καλύτερα πράγματα στη ζωή έρχονται από εκεί που δεν τα περιμένεις, αρκεί να είσαι ανοιχτός και να’χεις φαντασία!
— Το θέμα των εισηγήσεων έχει να κάνει με το μέλλον της Ελλάδας. Εσείς ποιο πιστεύετε ότι είναι το χαρακτηριστικό του μέλλοντος αυτής της χώρας; Από τη φαντασία (όπως λέει και ο τίτλος) μπορούμε να φτάσουμε στην πράξη;
Άννη: Είναι δύσκολο πολλές φορές στην Ελλάδα του 2016 να διατηρήσεις την αισιοδοξία σου. Οι κακές ειδήσεις περισσεύουν, ενώ συχνά στεκόμαστε περισσότερο σε αυτά που μας χωρίζουν παρά σε εκείνα που μας ενώνουν. Παρ' όλα αυτά πιστεύω ότι πριν γεννηθεί οτιδήποτε καινούργιο, πρώτα πρέπει να το οραματιστείς. Πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει αστείρευτα αποθέματα δημιουργικότητας, τέχνης και φαντασίας. Ακόμα και σήμερα, και σε πείσμα των καιρών, βλέπουμε παραδείγματα ατομικών και συλλογικών προσπαθειών που ξεχωρίζουν και νέα παιδιά, με νέες ιδέες και μεράκι που προσπαθούν να δημιουργήσουν νέα ρεύματα και νέες φωνές, αψηφώντας τις παραδοσιακές συνταγές της επιτυχίας. Η εποχή μας στοχεύει στην εξατομίκευση και οδηγεί στην απομόνωση, όμως θεωρώ ότι η λύση στα όποια προβλήματα βρίσκεται στο «εγώ μέσα στο εμείς». Φτάνουμε στην πράξη κάνοντας αυτο που ονειρευόμαστε για αύριο σήμερα, εδώ και τώρα.
— Η μουσική τι ρόλο μπορεί να παίξει σε αυτό το μέλλον;
Έλενα: Η μουσική μπορεί να συνδέσει με τρόπο μοναδικό ανθρώπους που προέρχονται από κάθε μέρος και κάθε πολιτισμό του κόσμου, του τότε, του τώρα και του αύριο. Έχει τη δύναμη να επηρεάζει και να διαμορφώνει συνήθειες και συνειδήσεις, όπως και κάθε μορφή τέχνης βέβαια. Απλώς το ιδιαίτερο σε σχέση με τη μουσική είναι πως η κατανόηση της γλώσσας παίζει δευτερεύοντα ρόλο καθώς η δύναμη της μελωδίας υπερισχύει. Η μουσική αποδεικνύει ότι το “διαφορετικό”, δεν έχει τίποτα το “επικίνδυνο” κι ότι δε χρειάζεται να το κατανοήσουμε προκειμένου να το αποδεχθούμε. Όσο περισσότερο λοιπόν αναμειγνύονται μουσικά οι λαοί και όσο περισσότερο ερχόμαστε σε επαφή με λιγότερο οικεία σε εμάς ακούσματα, δίνουμε την ευκαιρία στον εαυτό μας να αλλάξει. Και όσο αλλάζουμε την καθημερινότητά μας κάνουμε βήματα ώστε να αλλάξουμε το μέλλον μας.
— Η εκδήλωση του TedX Axademy έχει να κάνει με το όραμα που μπορούμε να δημιουργήσουμε για την Ελλάδα. Ποιο είναι το δικό σας όραμα, πρώτα γι’ αυτό που κάνετε εσείς και έπειτα σε συλλογικό επίπεδο για τη χώρα όπου ζούμε.
Βιργινία: Οι άνθρωποι στην Ελλάδα μιλούσαν ανέκαθεν μια γλώσσα πολύ διαφορετική από τις άλλες, την οποία δεν μιλούσαν σε καμία άλλη χώρα του κόσμου, κι ασπάζονταν μια θρησκεία βαθειά ριζωμένη που περνάει μέσα από την εκπαίδευση κι απ’ όλα τα πρότυπα. Παρ’ όλα αυτά, ως σταυροδρόμι της Ανατολής και της Δύσης και σημείο επαφής των λαών –επιρροές που στον πολιτισμό και στη μουσική είναι πολύ πιο ευδιάκριτες- απέκτησε την ικανότητα με τα χρόνια να ανέχεται τη διαφορετικότητα, να δέχεται επιρροές και να τις μετασχηματίζει μέσα από το δικό της αισθητικό μέτρο. Αυτή η δυνατότητα συνύπαρξης διαφορετικών πολιτισμών θα είναι και στο μέλλον το χαρακτηριστικό της, και μ’ αυτό καταπιανόμαστε κι εμείς.
Μαρίνα: Για ’μένα η ενασχόληση με τις fonés, εκτός από αφορμή για έρευνα και δουλειά πάνω στη μουσική, αποτέλεσε ευκαιρία περισυλλογής για την έννοια της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας αλλά και για την αλληλεπίδρασή μας με άλλους ανθρώπους μέσα σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Το να ζεις μέσα σε ένα σύνολο και να βιώνεις τις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στις επιμέρους μονάδες, έχει φοβερό ενδιαφέρον. Για καιρό πίστευα ότι όσο πιο διαλλακτικός κι ελαστικός είσαι, τόσο πιο εύκολα κινείσαι σε ένα σύνολο και τόσο πιο πολύ θα σ’αγαπούν. Κι ότι η ομογενοποίηση είναι μια θετική εξέλιξη. Πόσο λάθος! Και μέσω της δουλειάς με τις fonés, συνειδητοποίησα ότι αν δεν στηρίζεις τη φωνή σου, την άποψή σου, “γκρεμίζεται” όλο το σύστημα. Προσωπικά έχω ανάγκη από ανθρώπους γύρω που θα μου πουν αυτό που δεν έχω σκεφτεί, κι όχι αυτό που νομίζουν ότι θέλω ν’ ακούσω. Φαντάζομαι έναν κόσμο πιο ανεκτικό στη διαφορετικότητα, με ανθρώπους που αναλαμβάνουν την ευθύνη της ύπαρξής του και τολμούν να την υποστηρίξουν. Η πρότασή μου είναι η ανεύρεση ενός κοινού στόχου! Όταν τεθεί ένας κοινός, σαφής στόχος, προς την επίτευξη του οποίου θα κινητοποιούνται τα άτομα, τότε όλες οι δημιουργικές δυνάμεις θα κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση.
