Μια εξαιρετικά απλή απάντηση στο ερώτημα “Γιατί υπάρχουμε; Γιατί υπάρχει ζωή;”

Μια εξαιρετικά απλή απάντηση στο ερώτημα “Γιατί υπάρχουμε; Γιατί υπάρχει ζωή;” Facebook Twitter
Είναι παρηγορητικό ότι μπορούμε να παρακάμψουμε το μεταφυσικό γιατί, απαντώντας στο πώς.
13


Πόσες φορές έχετε αναρωτηθεί για ποιο λόγο υπάρχετε; Ποιο είναι το νόημα και ο σκοπός της ζωής; Ο πλανήτης Γη γιατί να υπάρχει; Τα αστέρια και το σύμπαν; Να υπάρχει άραγε κάτι πιο υπερβατικό απ' όσα μας γίνονται αντιληπτά μέσω των αισθήσεων και των επιστημονικών οργάνων; Κανείς δε γνωρίζει. Συχνά, μάλιστα, έχω την αίσθηση, ότι όσοι με περισσή αυτοπεποίθηση κηρύσσουν την 'αλήθεια', μέσα τους εξακολουθούν να θρέφουν μια ανομολόγητη αμφιβολία.

Σε έναν κόσμο, λοιπόν, όπου η αβεβαιότητα μοιάζει να είναι η μόνη βεβαιότητα και τα μεταφυσικά ερωτήματα παραμένουν αιώνια αναπάντητα, η συνειδητοποίηση κάποιων απλών απαντήσεων σε πιο προσεγγίσιμα, θετικά ερωτήματα ίσως είναι μια παρηγοριά. Είναι παρηγορητικό ότι μπορούμε να παρακάμψουμε το μεταφυσικό γιατί, απαντώντας στο πώς.

Σε έναν κόσμο, λοιπόν, όπου η αβεβαιότητα μοιάζει να είναι η μόνη βεβαιότητα και τα μεταφυσικά ερωτήματα παραμένουν αιώνια αναπάντητα, η συνειδητοποίηση κάποιων απλών απαντήσεων σε πιο προσεγγίσιμα, θετικά ερωτήματα ίσως είναι μια παρηγοριά. Είναι παρηγορητικό ότι μπορούμε να παρακάμψουμε το μεταφυσικό γιατί, απαντώντας στο πώς. Παραδείγματος χάριν, μπορούμε να ανταλλάξουμε το μεταφυσικό ερώτημα: "Γιατί υπάρχει το φαινόμενο της ζωής;" με το θετικό: "Πώς προέκυψε το φαινόμενο της ζωής;".

Ναι, σε αυτά τα ερωτήματα έχουμε απαντήσεις ή, τουλάχιστον, είμαστε σε θέση να διατυπώσουμε λογικές υποθέσεις με επιστημονικά ελέγξιμη βάση. Μια βάση που είναι τοπoθετημένη σε πλαίσιο κατανοητό από την προσωρινή και ταπεινή μας ύπαρξη. Μπορεί, λοιπόν, η επιστήμη να προσφέρει κάποια χρήσιμη και ουσιώδη απάντηση στο ερώτημα "Πώς προέκυψε το φαινόμενο της ζωής;";

Μια εξαιρετικά απλή απάντηση στο ερώτημα “Γιατί υπάρχουμε; Γιατί υπάρχει ζωή;” Facebook Twitter
Ο εξελικτικός βιολόγος Richard Dawkins, συγγραφέας του βιβλίου 'Το Εγωιστικό Γονίδιο'

Νομίζω πως ναι. Τη διατυπώνει με άνεση και ευστοχία ένας εξαιρετικός εκλαϊκευτής της δαρβινικής εξέλιξης, ο Βρετάνος βιολόγος Richard Dawkins, στο βιβλίο που τον έκανε διάσημο: το Εγωιστικό Γονίδιο. Καθώς προχωρούσα στην ανάγνωση του, έβλεπα τα κομμάτια του παζλ να συναρμόζονται ένα-ένα και δε θα ξεχάσω ποτέ το γνωστικό/συγκινησιακό αποτύπωμα που μου άφησε η αφομοίωση του εξής λογικού σχήματος:

  • 4,1 έως 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, και ενώ η αρχέγονη χημική σούπα της Γης ακόμη αναμοχλευόταν, κάποια μόρια εμφανίστηκαν με την εξής απλή, αλλά σημαντική, ιδιότητα: να αυτο-αντιγράφονται. Να αναπαράγονται δηλαδή με βάση το 'καλούπι' τους. [Το ένα αποτελούσε 'καλούπι' για τη σύνθεση του άλλου.]

  • Η ιδιότητα αυτή οδήγησε τον αρχικό πληθυσμό τους σε εκθετική αύξηση, έως ότου ο ρυθμός επέκτασης περιορίστηκε σημαντικά από τις κρατούσες συνθήκες του περιβάλλοντος.

  • Όσα εξ αυτών έφεραν χημικές/δομικές παραλλαγές ικανές να εξασφαλίζουν ακόμη πιο γρήγορη, αποδοτικότερη αυτο-αντιγραφή, 'επελέγησαν' και αναπόφευκτα αύξησαν τον αριθμό τους.

  • Στο πέρασμα του χρόνου, οι εν λόγω αυτο-αντιγραφόμενες δομές έγιναν περιπλοκότερες, επιστρατεύοντας επιπλέον μοριακούς μηχανισμούς, ώστε να εξασφαλίζουν την αναπαραγωγή τους σε μία ευρύτερη ποικιλία συνθηκών του εξωτερικού περιβάλλοντος.

  • Σε κάποια φάση, τα αυτο-αντιγραφόμενα μόρια προσαρμόστηκαν τόσο, ώστε κατάφεραν να κατευθύνουν με μοναδική φυσικοχημική μαεστρία τη σύνθεση εκλεπτυσμένων δομών/μηχανισμών που τα περιέβαλλαν, τα προστάτευαν, εξασφάλιζαν την παροχή ενέργειας/χημικών συστατικών και προήγαν την αυτο-αντιγραφή τους.

 

Μια εξαιρετικά απλή απάντηση στο ερώτημα “Γιατί υπάρχουμε; Γιατί υπάρχει ζωή;” Facebook Twitter
Το δέντρο της ζωής, απεικόνιση του φυσιοδίφη Ernst Haeckel

Κάπως έτσι καταλήξαμε σε αυτό που ονομάζουμε γενετικό υλικό και κυτταρικό περιβάλλον. Τα κύτταρα, δηλαδή, προέκυψαν από αυτο-αντιγραφόμενες δομές που κωδικοποιούσαν τις οδηγίες σύνθεσης των 'οχημάτων' που τις μετέφεραν και εξυπηρετούσαν καλύτερα το μοναδικό σκοπό τους. Να αυτο-αντιγράφονται.

 

Όλα τα βιολογικά εφευρήματα, που μελετούν και θαυμάζουν οι επιστήμονες, αποτελούν ουσιαστικά οχήματα μεταφοράς των αυτο-αντιγραφόμενων μορίων. Εκατομμύρια και δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα, μετά την πρώτη εμφάνιση των πρόδρομων μορίων των νουκλεϊκών οξέων, η οικονομία της φύσης -δίχως την αναγκαιότητα παρέμβασης καμίας ευφυούς μεταφυσικής οντότητας- εξόπλισε τα βιολογικά όντα με τους πιο αξιοθαύμαστους μηχανισμούς επιβίωσης και αναπαραγωγής. Όποιον κλάδο του δέντρου της ζωής και αν εξετάσουμε θα συναντήσουμε εξαιρετικά προσαρμοσμένους στο περιβάλλον τους οργανισμούς, να εξυπηρετούν τη διηνεκή μεταβίβαση/αναπαραγωγή των αυτο-αντιγραφόμενων μορίων στο διάνυσμα του χρόνου.

Σοκαριστικό; Δε μοιάζει σαν όλοι οι οργανισμοί να είμαστε σκλάβοι αυτών των εγωιστικών μορίων; Από μια σκοπιά, ναι. Απ' την άλλη, μπορούμε να το σκεφτούμε και ως εξής: μια τόσο απλή ιδιότητα οδήγησε σε έναν απερίγραπτο πλούτο σύνθετης ποικιλομορφίας με μοναδικά και αξιοθαύμαστα χαρακτηριστικά στο σύμπαν - αυτό που ονομάζουμε φαινόμενο της ζωής!

Υ.Γ.: Περιγράφοντας αυτά τα μόρια ως εγωιστικά δεν εννοούμε ότι φέρουν κάποιο εγγενές μεταφυσικό κίνητρο ή επιθυμία. Απλώς, χρησιμοποιούμε μια ανθρωπομορφική μεταφορά για να κατανοήσουμε καλύτερα τις συνέπειες που επιφέρουν οι φυσικοχημικές τους ιδιότητες.


Αν ενδιαφέρεστε για τα πιο πρόσφατα άρθρα μου, έχετε ερωτήσεις ή επιθυμείτε να μου προτείνετε ένα θέμα, μπορείτε να ακολουθήσετε με στο Facebook και να επικοινωνήσετε μαζί μου.

Τech & Science
13

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

20 χρόνια μετά την «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», υπάρχει πλέον η τεχνολογία διαγραφής αναμνήσεων;

Tech & Science / 20 χρόνια μετά την «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», υπάρχει πλέον η τεχνολογία διαγραφής αναμνήσεων;

Σίγουρα είμαστε πολύ πιο κοντά στο να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη για να αλλάξουμε τις αναμνήσεις μας, από ό,τι ήμασταν πριν από μια εικοσαετία.
NEWSROOM

σχόλια

8 σχόλια
Η ιστορία στον πλανήτη Γη δεν είναι τίποτα άλλο από μια απεικόνιση εγκλημάτων και καταστροφών… Σε αυτό το έναστρο στερέωμα κοσμούν τα στοιχεία που ενώνουν τους ανθρώπους και που είναι διαχρονικές δημιουργικές δυνάμεις. Ο άνθρωπος όμως συχνά - πυκνά μπορεί να συναντηθεί με εγκληματικά άτομα, για να βρεθεί έτσι αντιμέτωπος με διλημματικές καταστάσεις ή να συγκρουστεί με το αξιακó του σύστημα. Άλλωστε, δεν θα αντιδράσουμε ποτέ με μια καταφανή άρνηση όταν κάποιοι θα προβάλλουν τα σεξιστικά στερεότυπα, τα οποία, αθέατα ή μη, αναπαράγουν τη βία. Και σαν να μην έφτανε αυτό, τώρα υποστηρίζουν σχετικά με την προέλευση της ζωής, ότι ο ανθρώπινος γόνος και εν γένει το πρώτο ζωντανό κύτταρο έχει καταγωγή από την… πολλών διαστάσεων άβυσσο, την οποία ωστόσο δεν μπορούμε να αντιληφθούμε… Σε ένα πρώτο επίπεδο, μπορούμε να σκεφτούμε, ότι δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει καθόλου το γεγονός ότι η ζωή έχει μια σχέση με την κβαντομηχανική, που αναμφισβήτητα θα οδηγηθεί από την τεχνητή νοημοσύνη, την υβριδική μετεξέλιξη της ανθρωπότητας. Γιατί η βιολογία βασίζεται στην χημεία, και η χημεία έχει να κάνει με τα κατορθώματα των ηλεκτρονίων – και τα ηλεκτρόνια είναι κβαντομηχανικά θηρία στην καρδιά του ατόμου. Η σχέση της δημιουργίας του Σύμπαντος με την παρατήρηση δημιουργεί την εντύπωση ότι πρόκειται για ένα θέμα μεταφυσικής. Αλλά ίσως όλα τα έμβια όντα δεν μοιράζονται κοινό πρόγονο και ίσως οι απλές μορφές ζωής να δημιουργούνταν συνεχώς με αυτόματη γένεση. Αλίμονο! Ποτέ δεν θα επιτύχουμε την Αθανασία… Αυτό όμως δεν είναι μόνο λόγω της απουσίας ενός «λογισμικού συνείδησης» στον εγκέφαλο. Υπάρχει και ένα βαθύτερο πρόβλημα εδώ. Ας το ονομάσουμε «το πρόβλημα της μοναδικότητας», το οποίο είναι τόσο εμψυχωτικό όσο και καταθλιπτικό.
Άαααρα είμαστε το αποτέλεσμα ενος τυχαίου γεγονότος το οποίο μέσα απο πολλούς σταθμούς +/- άλλες τυχαιότητες κατέληξε σε εμας. Με αυτή την λογική σε ,x,y,z χρόνια ο άνθρωπος θα εχει δώσει (σαν παρακλάδι στο δενδρο της εξέλιξης) άλλους (καλύτερους) οργανισμούς. Την εχω την κεντρική ιδεα ή λάθος κατάλαβα?
Μπορεί να δώσει γένεση σε άλλους εξελικτικούς κλάδους, μπορεί και όχι, εάν εξαφανιστούμε ως είδος. Επίσης, δε σημαίνει ότι οι επίγονοι θα είναι 'καλύτεροι', αλλά με βεβαιότητα θα έχουν επιλεγεί βάσει της αρμοστικότητας τους στο περιβάλλον όπου διαβιούν (αν και υπάρχει μεγάλο debate στο κατά πόσον η δαρβινική επιλογή συνεχίζει να δρα επάνω μας μετά την ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης/τεχνολογίας). Δύο άλλα ερωτήματα είναι τα εξής: i) η εξέλιξη στο δικό μας κλάδο θα συνεχιστεί αποκλειστικά με το carbon-based paradigm? ii) κάποια υβριδική μετεξέλιξη του ανθρώπινου γένους που θα βασίζεται σε μετα-υλικά + τεχνητή νοημοσύνη (λέμε τώρα) θα πληροί τους ορισμούς που δίνουμε μέχρι σήμερα στο φαινόμενο της ζωής;
Καλά όλα αυτά, αλλά ο Dawkins και οι υπόλοιποι εξελικτικοί βιολόγοι κάνουν ένα πολύ μεγάλο λάθος που ανατρέπει όλη τη θεωρία τους: Θεωρούν οτι η βάση της εξέλιξης είναι τα λάθη της αντιγραφής του DNA που οδηγεί σε διαφοροποιήσεις της ζωής.Αυτό βέβαια είναι εντελώς αδύνατο να συμβαίνει. Σε ένα άλλο του βιβλίο (The greatest show on earth) ο Dawkins σαν απόδειξη της εξέλιξης αναφέρει το παράδειγμα ενός είδους ποταμίσιου ψαριού που όταν μετέφεραν μία ομάδα του σε άλλο ποταμό, σε λίγο χρονικό διάστημα άλλαξαν το σχήμα και το χρώμα του δέρματός τους για να είναι καλύτερα προστατευμένα και καμουφλαρισμένα στις νέες συνθήκες περιβάλλοντος. Οντως αυτό συμβαίνει, αλλά είναι παρανοϊκό να υποστηρίζεις οτι οφείλεται στο οτι ΕΝΤΕΛΩΣ ΤΥΧΑΙΑ έγινε κάποια μετάλλαξη στο DNA των ψαριών και τώρα το καμουφλάζ τους μοιάζει με το νέο περιβάλλον. Από τις άπειρες μεταλλάξεις που μπορούσαν να γίνουν στο DNA έτυχε να γίνει αυτή που οδηγούσε σε καλύτερη προστασία; Θα μας τρελάνουν;Ο Dawkins επομένως κάνει λάθος. Εγώ ξέρω τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά έγραψα ήδη πολλά και βαριέμαι να συνεχίσω και να σας εξηγήσω τι ακριβώς είναι η ζωή.
Σωστά.Μόνο που εδώ ΔΕΝ μιλάμε για τη φυσική επιλογή, αλλά για το πως διαφοροποιούνται εξελικτικά οι "ζωντανοί" οργανισμοί και τελικά με τη φυσική επιλογή να επιβιώσει ο "καλύτερα προσαρμοσμένος".Ελεγα να σας εξηγήσω τι ακριβώς είναι η ζωή για να μην ακούτε τον κάθε άσχετο, αλλά συγχίστηκα τώρα. Αλλη φορά.
Το ερώτημα γιατί υπάρχουμε δεν παραμένει αναπάντητο, με την έννοια πως θα μπορούσε κάποτε να απαντηθεί. Παραμένει ανοιχτό, ως πλαίσιο σκέψης. Οπότε δεν τίθεται θέμα παρηγοριάς, αλλά χρήσης του πλαισίου. Αυτή είναι η διαφορά της φιλοσοφίας από την επιστήμη.
το γιατί είναι γενικά λάθος ερώτηση, με την έννοια ότι την κάνουμε ανθρωποκεντρικά. Η απάντηση στο αιτιατικό γιατί είναι ''διότι είναι ευκολότερο να συμβεί'', κατ' αναλογία του ''τα ζεστά πράγματα τείνουν να κρυώνουν''. Ενδιαφέρουσα προσέγγιση κάνει ο Jeremy England σε πρόσφατη εργασία του, όπου το προσεγγίζει με τη λογική ότι, όταν βρίσκεσαι σ' ένα θερμικό μπάνιο (το σύστημα Γη είναι ένα τέτοιο, διότι απορροφάει αναγκαστικά διαρκώς θερμότητα), προσπαθείς να βρεις κάποιον τρόπο να τη διαθέσεις. Η ζωή είναι μια τέτοια διαδικασία, απορροφάει και εγκλωβίζει στος δομές της τη θερμότητα