Ο σουφισμός είναι μια μυστικιστική μορφή του Ισλάμ, μια σχολή πρακτικής με έμφαση στην εσωτερική αναζήτηση του Θεού που αποφεύγει τον υλισμό. Έχει δημιουργήσει μερικές από τις πιο αγαπημένες βιβλιογραφίες στον κόσμο, όπως τα ποιήματα αγάπης του ιρανού Ρούμι και οι σύγχρονοι υποστηρικτές του αγαπούν την ανεκτικότητα και τον πλουραλισμό, ιδιότητες που σε πολλές θρησκείες εξοργίζουν τους εξτρεμιστές.
Αλλά ο σουφισμός, συχνά γνωστός ως ισλαμικός μυστικισμός, διώκεται βίαια τα τελευταία χρόνια με αποκορύφωμα την επίθεση στο Σινά με τους 305 νεκρούς.
Ποια είναι αυτή η μορφή της ισλαμικής πεποίθησης και γιατί έχει υποστεί επίθεση;
Οι ρίζες και οι πρακτικές του Σουφισμού
Ο σουφισμός, γνωστός ως «tasawwuf» στον αραβόφωνο κόσμο, είναι μια μορφή ισλαμικού μυστικισμού που υπογραμμίζει την ενδοσκόπηση και την πνευματική εγγύτητα με τον Θεό.
Αν και είναι μερικές φορές είναι πρακτική παρεξηγημένη ως αίρεση του Ισλάμ, είναι στην πραγματικότητα ένα ευρύτερο τελετουργικό που ξεπερνά τις αιρέσεις, στρέφοντας την προσοχή των οπαδών προς το εσωτερικό. Η πρακτική επικεντρώνεται στην παραίτηση από τα κοσμικά αντικείμενα, στον εξαγνισμό της ψυχής και στην μυστικιστική ενατένιση της φύσης του Θεού. Οι οπαδοί προσπαθούν να έρθουν πιο κοντά στον Θεό αναζητώντας πνευματική μάθηση γνωστή ως «tariqa».
Η σύγχυση σχετικά με τον σουφισμό είναι συνηθισμένη, ακόμη και μεταξύ μουσουλμάνων, σύμφωνα με τον Ιμάμη Φέισαλ Αμπντούλ Ράουφ, τον σουλτάνο που έχει κηρύξει τον Σουφισμό στη Νέα Υόρκη για πολλά χρόνια και ίδρυσε την Πρωτοβουλία της Κόρδοβα, η οποία προωθεί μια μετριοπαθή εικόνα του Ισλάμ στη Δύση.
«Δεν είναι τίποτα περισσότερο από την πνευματική διάσταση του Ισλάμ» είπε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα New York Times. «Είναι το Ισλάμ, αλλά εστιάζουμε στον διαλογισμό, στις ψαλτικές συνεδρίες, που επιτρέπουν στον μουσουλμάνο να έχει ανοιχτή την καρδιά του. Οι μύθοι που οι άνθρωποι έχουν για τους Σουφιστές είναι ανάλογοι με τους μύθους που έχουν οι άνθρωποι για τους μουσουλμάνους», προσθέτει.
Για ένα χρονικό διάστημα, ξεκινώντας από τον 12ο αιώνα, ο σουφισμός αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνικής τάξης για τον ισλαμικό πολιτισμό και έκτοτε εξαπλώθηκε σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο και στην Κίνα, τη Δυτική Αφρική και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Καθώς ο σουφισμός εξαπλώθηκε, προσάρμοζε στοιχεία της κάθε τοπικής κουλτούρας καθιστώντας την δημοφιλή πρακτική.
Ο Alexander D. Knysh, καθηγητής ισλαμικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και ειδικός στο σύγχρονο σουφισμό, τον χαρακτηρίζει ως ένα «πολύ ευρύ, άμορφο κίνημα» που ασκείται τόσο στις σουνιτικές όσο και στις σιιτικες παραδόσεις.
Ο σουφισμός έχει διαμορφώσει τη λογοτεχνία και την τέχνη εδώ και αιώνες και συνδέεται με πολλά από τα πιο ανθεκτικά κομμάτια της «χρυσής εποχής» του Ισλάμ, που διαρκούν από τον 8ο μέχρι τον 13ο αιώνα, συμπεριλαμβανομένης της ποίησης του Τζελαλεντίν Ρουμί.
Στη σύγχρονη εποχή, η κυρίαρχη άποψη του σουφικού Ισλάμ είναι αυτή «της αγάπης, της ειρήνης και της ανοχής», εξήγησε ο Knysh και προσθέτει πως αυτό το στυλ λατρείας έγινε συνώνυμο με το Ισλάμ που αγαπά την ειρήνη.
Ενώ μερικοί μουσουλμάνοι θεωρούν τους Σούφι απλά εκκεντρικούς, φονταμενταλιστές ή και εξτρεμιστές, τους αντιμετωπίζουν ως απειλή και θεωρούν τους υποστηρικτές του ως αιρετικούς ή αποστάτες. Οι επιθέσεις που έχουν καταγραφεί εναντίον τους είναι πολλές και αιματηρές. Το Ισλαμικό Κράτος στοχεύει τους Σούφι επειδή πιστεύει ότι μόνο μια φονταμενταλιστική μορφή του σουνιτικού Ισλάμ είναι έγκυρη.
Μερικοί φονταμενταλιστές βλέπουν τη λατρεία για τους αγίους, που είναι κοινή στο σιιτικό Ισλάμ, ως μορφή ειδωλολατρισμού, διότι κατά την άποψή τους δείχνει αφοσίωση σε κάτι άλλο από τη λατρεία ενός μοναδικού Θεού. Μερικοί θεωρούν τους Σούφι αποστάτες, επειδή οι άγιοι δεν ήταν μέρος της αρχικής πρακτικής του Ισλάμ κατά την περίοδο του Προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος πέθανε το 632.
«Οι αντίπαλοι του Σουφισμού βλέπουν τα ιερά και αυτούς τους ζωντανούς αγίους ως είδωλα», εξήγησε ο Knysh. «Η ύπαρξή τους και η λατρεία τους παραβιάζουν την κύρια αρχή του Ισλάμ, που είναι η μοναδικότητα του Θεού και η μοναδικότητα του αντικειμένου της λατρείας».
Ωστόσο, τα τρομοκρατικά δίκτυα όπως η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος είναι διχασμένοι για το εάν η δολοφονία των Σούφι είναι δικαιολογημένη.
Οι δύο τρομοκρατικές ομάδες φέρονται να διαφωνούν για το αν θα επικεντρωθούν στον «μεγάλο εχθρό», τις ισχυρές δυτικές χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες ή στις κοντινό εχθρό που είναι οι κατασταλτικές κυβερνήσεις στον μουσουλμανικό κόσμο. Στις αρχές του πολέμου στο Ιράκ, όταν ο προκάτοχος του Ισλαμικού Κράτους είχε στοχεύσει στη σιιτική πλειοψηφία του Ιράκ, με την ελπίδα να προωθήσει τη θρησκευτική σύγκρουση, η Αλ Κάιντα επέκρινε τον αρχηγό Abu Musab al-Zarqawi για την πράξη του.
Όταν ένα παρακλάδι της Αλ Κάιντα κατέλαβε το βόρειο Μάλι το 2012, οι μαχητές χρησιμοποίησαν μπουλντόζες για να καταστρέψουν τα αρχαία μαυσωλεία των αγίων στο Τιμπουκτού. Ωστόσο, τα έγγραφα που ανακτήθηκαν στο βόρειο Μάλι αποκάλυψαν ότι οι μαχητές στο Μάλι είχαν ενεργήσει χωρίς την άδεια των ηγετών τους, οι οποίοι εξέφρασαν την απογοήτευσή τους, ισχυριζόμενοι ότι η καταστροφή, ενώ ήταν θεολογικά δικαιολογημένη, ήταν ασύδοτη επειδή προκάλεσε τον λαό να στραφεί εναντίον τους.
Το καθεστώς των Σούφι στην Αίγυπτο
Ενώ ακόμη καμία ομάδα δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για την επίθεση της Παρασκευής, αυτή είχε μερικά από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα προηγούμενων επιθέσεων ενάντια σε Κόπτες Χριστιανούς στην Αίγυπτο. Το φθινόπωρο του 2016, το τοπικό παράρτημα του Ισλαμικού Κράτους ισχυρίστηκε ότι είχε δολοφονήσει έναν κληρικό Σούφι που ήταν περίπου 100 ετών.
Βέβαια, οι θρησκευτικού τύπου διαφωνίες των φονταμενταλιστών με τον τρόπο λατρείας των σούφι μπορεί να μην είναι ο μοναδικός παράγοντας πίσω από αυτές τις βίαιες επιθέσεις.
Οι ειδικοί λένε ότι οι φιλικοί δεσμοί μεταξύ των Σούφι και της αιγυπτιακής κυβέρνησης μπορεί επίσης να αποτελούν έναν άλλο παράγοντα, που προσδίδει και στην χθεσινή επίθεση μια πολιτική διάσταση. Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Abdel Fattah el-Sisi είχε ανατρέψει τον δημοκρατικά εκλεγμένο ισλαμιστή πρόεδρο Mohamed Morsi, και είχε δεσμευθεί να εργαστεί σοβαρότερα σε ό,τι είχε να κάνει με την προστασία των θρησκευτικών μειονοτήτων, κάτι που δεν είχε συμβεί όταν το κόμμα του Morsi, η Μουσουλμανική Αδελφότητα, ήταν στην εξουσία.
Με τη δολοφονία των Σούφι, οι μαχητές ίσως προσπαθούν να υπονομεύσουν την εξουσία του Σίσι. Ομοίως και σε άλλες χώρες οι Σούφι αντιμετωπίζονται ως μέλη μιας μετριοπαθούς, εύχρηστης φατρίας που θεωρείται απίθανη η συμμετοχή τους σε οποιαδήποτε πολιτική δραστηριότητα, επειδή οι προτεραιότητές τους είναι προσανατολισμένες προς τη θρησκεία.
Καθώς εμφανίζονται να αποδέχονται τη νομιμότητα του κράτους, ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο προκαλούν το αίσθημα μουσουλμάνων που αντιτίθενται στις κυβερνήσεις τους και είναι πρόθυμοι να προβούν και σε ακραίες πράξεις βίας, προκειμένου να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους.
«Νομίζουν ότι η κοινωνία κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση και οι Σούφι συνεργούν σε αυτή τη διεφθαρμένη πορεία», εξηγεί ο Knysh. Από την πλευρά του, ο Ιμάμ Φέισαλ δήλωσε ότι οι επιθέσεις εναντίον των Σούφι προσκυνητών πέρα από "τεράστια αμαρτία", είναι αποτέλεσμα της πολιτικοποίησης της θρησκείας στην περιοχή τις τελευταίες δεκαετίες.
Όπως χαρακτηριστικά λέει, η Αίγυπτος είναι ένας τόπος όπου αυτή η πολιτικοποίηση πυροδότησε τον εξτρεμισμό. Κι όταν η θρησκεία πολιτικοποιείται, κανείς δεν μπορεί να περιμένει κάτι καλό...
Με στοιχεία από τους New York Times
σχόλια