Γιατί 30.000 άνθρωποι θέλουν να ζήσουν για πάντα σε μια πόλη ριάλιτι; Και γιατί άλλοι ήδη ζουν σε ένα τεράστιο θεματικό πάρκο, με πανάκριβα Disney σκηνικά;
Η Epcot [Experimental Prototype Community of Tomorrow] ήταν το όνειρο του Walt Disney: ήθελε να φτιάξει μια πόλη φουτουριστική, με απίθανα μοντέρνα κτίρια, πλήρη δικτύωση, state-of-the-art τεχνολογία, υπολογιστές παντού (δεκαετίες πριν το ίντερνετ). Θα ήταν αφιερωμένη στις κουλτούρες όλου του κόσμου [καταπολεμώντας το ρατσισμό] και θα ήταν το εργαστήρι των νέων τεχνολογιών [καταπολεμώντας την τεχνοφοβία]. Κάποτε όμως ο Disney πέθανε και οι διάδοχοί του δεν θέλησαν να φτιάξουν μια κατοικίσιμη πόλη σ’ αυτά τα πρότυπα. Έφτιαξαν μεν το θεματικό πάρκο EPCOT που είναι πολύ μοντέρνο κτλ, όμως η κατοικίσιμη πόλη που κατασκεύασαν ήταν τελικά το ακριβώς αντίθετο του οράματος του Disney.
Η Celebration, Florida είναι ένα πρότυπο πόλης. Μια Λιμνούπολη κολλημένη στα αμερικάνικα ‘50ς: πανέμορφη, ειδυλλιακή, ασφαλής, νοσταλγική. Επίσης είναι, εξαιρετικά οπισθοδρομική. «Ξαναζήστε τη μαγεία που χάθηκε, την Αμερική της τάξης και ασφάλειας» είναι το μότο της και στα πανάκριβα σπιτάκια της καλωσόρισε κατοίκους απ’ όλο τον κόσμο που ήθελαν να ζήσουν στην απόλυτη suburbia. Αρκεί βέβαια οι κάτοικοι να ήταν λευκοί, οικογενειάρχες και εύποροι.
Τα συμβόλαια που υπογράφουν είναι εξαιρετικά δεσμευτικά: δεν επιτρέπεται να βάψεις τίποτα, να αλλάξεις τίποτα, δεν επιτρέπεται να παρεκκλίνεις απ’ την προαποφασισμένη και προκατασκευασμένη εικόνα αμερικάνικης ευδαιμονίας. Στο αποστειρωμένο περιβάλλον της όλοι είναι χαμογελαστοί. Από τους υπονόμους ακούγεται muzak, τα πυροτεχνήματα πέφτουν σχεδόν κάθε βράδυ και οι νοικοκυρές φτιάχνουν πίτες που τις αφήνουν στο παράθυρο.
Η εξειδικευμένη πόλη άνοιξε τις πύλες της το 1996, με σκοπό να προσφέρει στους κατοίκους της ένα πανέμορφο, ειδυλλιακό και ασφαλές μέρος, που συνδυάζει την αισθητική της δεκαετίας του '50 με την τεχνολογία του νέου αιώνα. Ο πληθυσμός της σήμερα ξεπερνάει τους 7.000 κατοίκους.
Πέρα από τις προφανείς εγκαταστάσεις (πειραματικά σχολεία, υπερσύγχρονα νοσοκομεία κλπ), η Celebration προσφέρει τεράστιες εκτάσεις φύσης, πάνω από 20 λίμνες, πολλά μικρά δασάκια, γήπεδα γκολφ, χώρους διασκέδασης και τεχνολογικά κέντρα.
Η πόλη είναι οπτικά εντυπωσιακή. Ηχεία κρυμμένα στους υπονόμους παίζουν διακριτικά κλασική μουσική. Είναι επίσης ο παράδεισος του καταναλωτή. Την έχουν περιγράψει ως μία κατοικήσιμη βιτρίνα μαγαζιού στο τεράστιο εμπορικό κέντρο που λέγεται Αμερική. Πάνω απ' όλα όμως η πόλη δίνει στους κατοίκους την αίσθηση της κοινότητας και της συνοχής, που έχει λείψει από τις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Οι κάτοικοι υπογράφουν στο συμβόλαιό τους πως θα κατοικούν εκεί τουλάχιστον εννέα μήνες το χρόνο – ώστε να μην καταλήξει η πόλη να γίνει μία ακόμη παραθεριστική επιλογή.
Αγοράζουν Νοσταλγία / Μιας εποχής που δε θυμούνται
Σε ένα άλλο διαφημιστικό, η Disney γράφει: «Υπήρχε κάποτε ένα μέρος που οι γείτονες χαιρετούσαν ο ένας τον άλλον, που τα παιδιά έπαιζαν στην εξοχή. Το σινεμά έπαιζε καρτούν το Σάββατο και στην πλατεία γινόταν σχεδόν κάθε μέρα μία γιορτή. Θυμάστε αυτό το μέρος; Ίσως από τα παιδικά σας χρόνια, ίσως από διηγήσεις. Είχε μια ξεχωριστή μαγεία από μόνο του.»
Η λέξη κλειδί (και κλισέ) είναι φυσικά η λέξη «μαγεία», και η Celebration, όπως και οτιδήποτε Disney, είναι ένας κατασκευασμένος ουτοπικός παράδεισος. Εκεί, η αισθητική των διασκευασμένων παραμυθιών της Disney συναντά την αναπαραγωγή (συνήθως ψευδών) αναμνήσεων από τα 'παλιά καλά χρόνια'.
Η ατμόσφαιρα του Truman Show που υπάρχει στην Celebration, πάντα έκανε τους κατοίκους και τους επισκέπτες να υποψιάζονται ότι παιδάκια ψάρευαν επί πληρωμή στις λιμνούλες και πως κομπάρσοι πληρώνονταν για να βγάζουν βόλτα τους σκύλους τους, προσδίδοντας στην πόλη επιπλέον ομορφιά.
Στη γνήσια μεταμοντέρνα κατασκευή της Celebration, τα πάντα είναι καλωδιωμένα και απόλυτα ελεγχόμενα, ώστε να παράγεται επί 24ώρου βάσεως μία φαντασιακή εκδοχή της ιδεατής πραγματικότητας, που επηρεάζει θετικά τα συναισθήματα των κατοίκων της.
Το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ The Bubble που αναφέρεται στην πόλη
Είναι βέβαια μια πόλη αντιφατική. Υπόσχεται μεν επιστροφή στην αθωότητα μιας εποχής που οι πόρτες έμεναν ξεκλείδωτες, αυτό όμως προσπαθεί να το πετύχει με δρακόντεια μέτρα αστυνόμευσης και εκατοντάδες κάμερες τύπου Big Brother.
Η νοσταλγία και τα συναισθήματα πωλούνται και αγοράζονται με τη μορφή οπτικής απόλαυσης. Πωλούνται βέβαια μόνο σε αυτούς που η τσέπη τους αντέχει αυτή τη φυγή από την πραγματικότητα. Από όλες τις αιτήσεις, κατά σατανική σύμπτωση, εγκρίνονται μόνο αυτές που γίνονται από οικογένειες, σχεδόν πάντα λευκές και πάντα εύπορες. Έτσι, μία αριστοκρατική ελίτ ζει στον πλανήτη της, κλείνοντας έξω από την πόρτα της τους πολέμους, τη φτώχεια και τη δυστυχία που υπάρχουν δίπλα της, με πρόσχημα την ηθική.
Αν η Disneyland μιμείται τα όνειρα, η Celebration μιμείται τη δημοκρατία. Η ειδυλλιακή suburbia και οι παλιές καλές αξίες αυτοακυρώνονται όσον αφορά τη διακυβέρνηση της πόλης. Οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται από δημοκρατικά εκλεγμένους κατοίκους αλλά από την πολυεθνική ιδιοκτήτρια εταιρεία. Τα πάντα, από το χρώμα των αντικειμένων, τα εκατοστά του κουρεμένου γρασιδιού, ακόμη και τα ρούχα των κατοίκων είναι ήδη προαποφασισμένα. Πριν μετακομίσουν στην Celebration οι κάτοικοι υπογράφουν ένα ογκώδες συμβόλαιο με τους πιο περίεργους όρους. Αν αθετήσουν οποιονδήποτε, τους γίνεται πρώτα σύσταση και μετά έξωση, ώστε να διατηρείται η αίσθηση μιας νομοταγούς ευτυχισμένης φαντασίωσης.
Όμως, άλλα ήταν τα όνειρα του Walt Disney. Όταν οραματίστηκε την Celebration στις αρχές του '60, ήθελε να φτιάξει μία πειραματική πρωτότυπη πόλη, την πόλη του μέλλοντος. Δυναμική, γεμάτη ζωντάνια, εκκεντρική, με υπερσύγχρονα, σχεδόν διαστημικά σπίτια και μέσα μεταφοράς. Η σημερινή Celebration, χτισμένη με γνώμονα το κέρδος και με αμφίβολες ηθικές αξίες, απέχει, βέβαια, πολύ από την προοδευτική, ριψοκίνδυνη ουτοπία που είχε σχεδιάσει ο Disney.
*Ας βάλω κι ένα απ’ τα αγαπημένα μου τραγούδια, μια πανέμορφη mock-country μπαλάντα των Chumbawamba που περιγράφει την νοσταλγία για το «αληθινό», το «πιο αληθινό κι απ’ το αληθινό», που, τελικά, είναι το Απόλυτο Fake.
The good folks pull together, It's July 4th forever
Down in Celebration, Florida
The neighbors bring you coffee, And everyone's always happy
Down in Celebration, Florida
There's a bake sell at the schoolhouse, And they're selling innocence
They're keeping out the deviants, To protect the residents
Of Celebration, Celebration, Florida
They're buying up nostalgia, For a time they can't remember
Down in Celebration, Florida
They're sharing homemade corn chips, Even the dogs get facelifts
Down in Celebration, Florida
There's nation fighting nation, There's kids with malnutrition
But not in Celebration, Florida
Social engineering, It gives you that fuzzy feeling
Down in Celebration, Florida
There's a bake sell at the schoolhouse, And they're selling innocence
They're keeping out the deviants, to protect the residents οf Celebration, Celebration, Florida
===
ΥΓ. Η Celebration έκανε δυνατή μία Disney ζωή – μπορείς να γεννηθείς, να ζήσεις και να πεθάνεις σε ένα από τα πανάκριβα σκηνικά της Disney. Η μέχρι τώρα επιτυχία της πόλης είναι ενθαρρυντική για επιχειρήσεις που πιθανώς σκοπεύουν να χτίσουν τοπία κατά παραγγελία, θεματικές πόλεις απόλυτα εξειδικευμένες, προσαρμοσμένες στα γούστα ξεχωριστών κοινοτήτων. Ίσως στο μέλλον οι πολίτες θα μπορούν να έχουν μεγάλη επιλογή από υπερ-πραγματικά κατοικήσιμα τοπία. Μέρη, που θα αναπαριστούν διαφορετικές εποχές, με διαφορετικές ηθικές αξίες, προτιμήσεις και επιθυμίες (σε ποικίλους συνδυασμούς), θα μπορούν να κατοικούνται από ανθρώπους που δε μοιράζονται απαραίτητα την ίδια εθνική ταυτότητα αλλά μια παρόμοια αντιμετώπιση της ζωής.
Μήπως έρχεται ο καιρός που θα επιλέγουμε να ζήσουμε σε όποια εκδοχή της πόλης που θέλουμε;
Τα σύνορα των χωρών και η ζωή μέσα σε αυτές είναι έτσι κι αλλιώς μια κατασκευασμένη πραγματικότητα, δοσμένη από πριν. Οι κατά παραγγελία πόλεις θα μπορούσαν να προσφέρουν έναν καθημερινό παιχνιδότοπο, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του καθενός. Πόλεις φουτουριστικές, γοτθικές, αρχαιοελληνικές ή και παλαιολιθικές, πόλεις-σκηνικά του Star Wars ή του Στρουμφοχωριού, πόλεις για φιλότεχνους ή για φίλους των σπορ, για gay ή straight οικογένειες, σε φάση Goa ή σε φάση Cure, ή όλες οι παραπάνω πόλεις σε μία, μπορούν να χτιστούν, ανάλογα πάντα με τις επιθυμίες των πελατών.
Θα μπορούσαν επίσης να κατασκευαστούν πολλές ουτοπικές εκδοχές της κάθε πόλης, πχ. αυτής που ζω εγώ, της Θεσσαλονίκης. Μία για όσους θέλουν να ζήσουν χωρίς τους συγκεκριμένους τοπικούς άρχοντες και χωρίς παπάδες, μία για όσους θέλουν μόνο τους άρχοντες και τους παπάδες, μία για όσους θέλουν όλα τα κέντρα διασκέδασης να είναι μπουζούκια (ή club, ή καφέ σε παριζιάνικο στιλ, ή εικαστικοί πολυχώροι), μία για όσους θέλουν την πόλη συμπυκνωμένη ώστε να είναι όλη περπατήσιμη, μία για όσους τη θέλουν με αστραφτερούς ουρανοξύστες ή με τα σπιτάκια που είχε στις αρχές του 20ου αιώνα και πάει λέγοντας.
Ίσως όμως και ο Παράδεισος μετά από ένα μήνα θα ήταν ίσως ό,τι πιο βαρετό, υπάρχει το ενδεχόμενο να πάθουν και οι κάτοικοι τέτοιων πιθανών εξατομικευμένων κόσμων σύντομα ανοσία και το ευτυχισμένο περίβλημα να μην αποδειχτεί αρκετό για να τους κάνει ευτυχισμένους. Έτσι, μια πιθανή πόλη φτιαγμένη για τον κόσμο του Πάοκ (γεμάτη φιλικούς Παοκτσήδες που συμφωνούν σε όλα), τελικά θα δυσαρεστούσε τους κατοίκους. Άλλωστε, χάρη στον ανταγωνισμό με τον Άρη ή με άλλες ομάδες έχουν νόημα τα περισσότερα απ'όσα λέει και αισθάνεται ένας Παοκτσής. Σ'αυτήν την πόλη-γκέτο του Πάοκ, μετά από λίγο καιρό ο Άρης (ή οποιοσδήποτε αντίπαλος) θα έπρεπε αναγκαστικά να εφευρεθεί.
Μέχρι όμως να δημιουργηθούν και άλλες πόλεις στο στιλ της Celebration και να εκτιμήσουμε ή να απορρίψουμε από πρώτο χέρι τις ατομικές μας ουτοπίες (η δικιά μου θα αποτελούνταν από επιλεγμένα υπαρκτά οικοδομικά τετράγωνα πόλεων όπως Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Λονδίνο, Βερολίνο, Νέα Υόρκη κ.α.) θα συνεχίσουμε να γκρινιάζουμε αλλά και να περηφανευόμαστε στα κρυφά για την πόλη που ζούμε και στην οποία τυχαίνει να επιλέξαμε να περιφέρουμε τον εγκέφαλό μας...
σχόλια