Δημήτρης Περδικίδης

Στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό τα τετράδια σχεδίων ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες της διασποράς του Δημήτρη Περδικίδη (1922 – 1989). Τα συγκεκριμένα τετράδια μας ταξιδεύουν στη δημιουργική του πορεία από το 1959 έως το 1967 στην οποία ο Περδικίδης έκανε αφαιρετικό έργο με μια δική του πρωτοτυπία και ταυτότητα ενώ παράλληλα ξεδιπλώνεται ένα πλέγμα εκφραστικών τρόπων που προαναγγέλει τις μετέπειτα πρωτοποριακές εξελίξεις του στην τέχνη.

Σύμφωνα με τον Ιστορικό Τέχνης Miguel Fernandez Belmonte  “Η δεκαετία του ’60 είχε μια ιδιαίτερη εκθεσιακή δραστηριότητα για τον καλλιτέχνη. Στα σχέδιά του αυτής της περιόδου συναντάμε μια εκκρεμή ένταση ανάμεσα στην αφαίρεση και την παραστατική τέχνη, που γίνονται αντιληπτές όχι σαν δύο περιοχές διαφοροποιημένες με ευκρίνεια, αλλά ως εκφράσεις της ίδιας πολύπλοκης και δυναμικής πραγματικότητας και παρόμοιων ερωτημάτων.

Ο καλλιτέχνης δεν έφτασε ποτέ σε μία αυστηρή γεωμετρική αφαίρεση, και στα έργα του αντί μιας μαθηματικής ψυχρότητας υπάρχει πάντοτε ένας ζωτικός παλμός. Η αφαιρετική τέχνη δεν είναι λοιπόν αποσυνδεδεμένη από τις εμπειρίες και ευαισθησίες του καλλιτέχνη.

Στην περίπτωση του έργου του Περδικίδη μπορούν να εντοπιστούν μερικά στοιχεία που αναπολούν και ερμηνεύουν με μια σύγχρονη ματιά τον ελληνικό πολιτισμό. Έναν πολιτισμό αντιληπτό ως κάτι ζωντανό, που μεταλλάσεται και παραμένει ανοιχτό σε όλους, όχι ως κάτι γραμμικό, κλειστό ή ως μια άκαρπη ενδογαμική παράδοση. Κάτω από αυτό το πρίσμα μπορούμε να αναγνωρίσουμε έλικες κιονόκρανων, ελληνικά γράμματα (σε αρκετές περιπτώσεις το άλφα, το ωμέγα, και το όνομα Άρης), διακοσμητικά σύμβολα που παραπέμπουν στην αρχαία κεραμική.  

Τα σχέδια, αντί να αποτελούν σειρές ή θεματικές ενότητες, αρθρώνονται ως ένα συνεχές σώμα, γεμάτο από άλματα προς τα μπρος και τα πίσω, με σχολαστική προσοχή στις λεπτομέρειες και μέσα τους συνδυάζονται διάφορα μέσα με τη χρήση του μολυβιού, της μελάνης, του στυλού και των μαρκαδόρων με ένα ευρύ ρεπερτόριο γραμμικών μορφών, λεκέδων, ημιδιαφανών επιφανειών, του σφουμάτο και σεκάποιες περιπτώσεις των δακτυλικών αποτυπωμάτων.

Παρά τη μερική χειραγώγηση από το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο της ισπανικής αφαιρετικής ζωγραφικής, που χρησιμοποιήθηκε για να διαδοθεί στο εξωτερικό μια εικόνα της Ισπανίας μοντέρνα και προοδευτική εντελώς αντίθετη στην καταστολή και απουσία δημοκρατικών ελευθεριών που επικρατούσαν στη χώρα, το να κάνει κανείς αφαιρετική τέχνη στις δεκαετίες του ’50 και ’60 μπορεί να θεωρηθεί ως μία πράξη υπεράσπισης της ατομικής ελευθερίας, με μια ξεκάθαρη πρόθεση υπέρβασης και αναζήτησης καινούργιων εικαστικών οριζόντων.

Δηλαδή, το έργο του Περδικίδη δεν είναι μόνο κομμάτι ενός δικτύου ερεθισμάτων και επιρροών ανάμεσα σε δημιουργούς, αλλά τοποθετείται σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ως μια ενεργή συμμετοχή στην αναζωογόνηση και πρόκληση που αποτέλεσε η αφαιρετική τέχνη στην Ισπανία (με μια πρόσθετη πολιτική διάσταση) και στην Ελλάδα. Τα έργα της παρούσας επιλογής δείχνουν την ικανότητα του Δημήτρη Περδικίδη για να κρατήσει μια πολύπλοκη ταυτότητα, εμφανισιακά απλή στις μορφές της, που βρίσκεται στη διασταύρωση ανάμεσα στην αφαίρεση και την παραστατική τέχνη.

Επιπλέον, τα σχέδια συμπεριλαμβάνουν ένα ποιητικό στοιχείο με ιδιαίτερη γοητεία, μουσικότητα και ευαισθησία. Εμφανίζονται μπροστά στα μάτια μας γεμάτα με ενδείξεις, σύμβολα και υπαινιγμούς είτε πρόκειται για μία έλικα, έναν σταυρό ή αρχιτεκτονικά στοιχεία, και αντί να δομούνται ως μία κλειστή και κρυπτή γλώσσα, αυτά τα σχέδια έχουν την ικανότητα να προκαλέσουν στον επισκέπτη σκέψεις, αισθήματα και ερωτήματα, να υπονοούν χωρίς να δηλώνουν ρητά, να υπαινίσσονται χωρίς να φανερώνουν”.

Δεν πρόκειται για έναν καλλιτέχνη κλεισμένο στο φιλντισένιο του κάστρο, αλλά για έναν δημιουργό που παρακολουθούσε και ανησυχούσε για τα ιστορικά γεγονότα, για την ανάπτυξη μιας κοινωνίας όλο και περισσότερο ελεγχόμενης από την αγορά, την ψυχρότητα και την αδιαφορία. Για αυτό και τα έργα του, πέραν της υψηλής αισθητικής ποιότητάς τους, παραμένουν πάντα επίκαιρα και φρέσκα.