Το 1835 ένας Ευρωπαίος στρέφει για πρώτη φορά το βλέμμα του μακριά από την Αθήνα: ο Γάλλος πολιτικός στοχαστής και ιστορικός Αλέξις ντε Τοκβίλ καταγράφει τη γέννηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όταν ένα νέο είδος δημοκρατίας αναδυόταν από τους σπόρους του Πουριτανισμού. Ταυτόχρονα διαβλέπει όλους τους κινδύνους που εγκυμονούσε το δημιούργημα αυτό: την τυραννία της πλειοψηφίας, την εξασθένηση της πνευματικής ελευθερίας απέναντι στη ρητορική του λαϊκισμού και την αμφιλεγόμενη, ηλεκτρισμένη σχέση μεταξύ συλλογικών συμφερόντων και ατομικών φιλοδοξιών.


Εμπνευσμένος από το μνημειώδες έργο του Τοκβίλ (1805-1859), ο κορυφαίος Ιταλός σκηνοθέτης Ρομέο Καστελλούτσι πλάθει, όπως πάντα, μια δική του εκδοχή, όπου θέτει θεμελιώδη ερωτήματα για το τέλος της πολιτικής.

 

Ποια η θέση της τραγωδίας στην εποχή του Τραμπ; Το παράδειγμα της αρχαίας Αθήνας που γέννησε τη Δημοκρατία ταυτόχρονα με την Τραγωδία έχει πεθάνει προ πολλού, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό στη συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου. «Η θεωρία του ανθρώπου που επινοεί η τραγωδία συνιστά τη βάση της ελληνική δημοκρατίας», σχολιάζει ο σκηνοθέτης σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Η αμερικανική δημοκρατία, όπως την περιγράφει ο Τοκβίλ, δεν έχει καμία σχέση με αυτό. [...] Στην Αμερική η θέση του Προέδρου είναι ενδεδυμένη με τον μανδύα του Μεσσία. Αυτό συνιστά μια μάλλον πρωτόγονη διάσταση της κοινωνίας... Ίσως τα θεμέλια για μια αμερικανική τραγωδία στρώνονται ήδη, αν λάβουμε υπόψη την άβυσσο των αξιών πάνω στις οποίες στηρίζεται – τον ατομικισμό, τα χρήματα και την ιδιοκτησία».


Ο σκηνοθέτης επιμένει, όμως, ότι αυτή η παράσταση δεν έχει στόχο να καταδικάσει: «Αυτό είναι πολύ εύκολο: είναι πολύ εύκολο να έχεις δίκιο». Ο Τοκβίλ κατάφερε να κοιτάξει μέσα στην καρδιά του σκότους, στην καρδιά που χτυπά στον βυθό της αμερικανικής δημοκρατίας από τότε ως σήμερα. «Δεν υπάρχουν πια θυσίες στους θεούς, αλλά ούτε και πολιτική. Δεν υπάρχουν θεοί, αλλά ούτε και πόλη ανθρώπων. Το εξιλαστήριο θύμα έχει εκδιωχθεί, το μαχαίρι έχει πέσει από τα χέρια μας και ο ουρανός είναι άδειος, γαλάζιος και ψυχρός. Το μόνο που απομένει, μια κενή τελετουργία που γιορτάζει το μεγαλείο αυτής της απώλειας» υποστηρίζει στο σκηνοθετικό σημείωμά του.

Ρομέο Καστελλούτσι – Societas Raffaello Sanzio, Democracy in America. Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Κεντρική Σκηνή 30/6-2/7, 21.00

Οδηγός Θεάτρου