Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία

Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
22

Η Αθήνα πριν από το '21: Ένας απέραντος σωρός ερειπίων ή μια μικρή ολοζώντανη πόλη; Φανταστείτε την Αθήνα μια πόλη σε μέγεθος χωριού, χτισμένη ολάκερη γύρω από τον Βράχο της Ακρόπολης. Ο Παρθενώνας στεγάζει ένα τζαμί, ενώ τα τείχη το καθιστούν κάστρο, όπου κατοικοεδρεύουν σε χαμηλά σπιτάκια ανάμεσα στα αρχαία χαλάσματα φρούραρχοι και φύλακες. Τείχη υπάρχουν και γύρω από την πόλη, εκτός των οποίων ζουν οι αγροτικοί πληθυσμοί, κυρίως Αρβανίτες. Η οδός Πανός, η οποία βρίσκεται –μέχρι σήμερα– κάτω από τη Ρωμαϊκή Αγορά, είναι ο κεντρικός δρόμος της πόλης και γύρω από αυτήν κατοικούν οι πλουσιότεροι και ισχυρότεροι Τούρκοι, ενώ στις πίσω σειρές από αυτούς οι πλούσιοι Έλληνες. Τα αρχοντικά διακοσμούνται συχνά με αντικείμενα και στοιχεία κάθε ιστορικής περιόδου που βρίσκουν στον απέραντο ερειπιώνα, που ήταν η Αθήνα της εποχής. Πιο πίσω ακολουθούν τα φτωχόσπιτα των χαμηλότερων στρωμάτων. Τρία τζαμιά και τρία χαμάμ αλληλοσυμπληρώνονται ώστε να μπορούν οι πιστοί να καθαρίζονται και να εξαγνίζονται προτού προσευχηθούν. Τα δύο παραμένουν ακόμα όρθια, το Φετιχέ Τζαμί και το Τζισταράκη στο Μοναστηράκι. Η πόλη δεν υστερεί σε ορθόδοξες εκκλησίες, καθώς χτίζονται ελεύθερα (αν και δεν επιτρέπεται να χτυπάνε καμπάνες) χάρη στο ότι, όπως λέγεται, ο Μωάμεθ επισκέφτηκε την Αθήνα όχι ως κατακτητής αλλά ως προσκυνητής στο ωραιότερο τζαμί της εποχής του, αυτό της Ακρόπολης, όπως το αποκάλεσε το 1688 ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή.


Μια Αθήνα πολυπολιτισμική που κατοικείται κατά το 1/3 από Τούρκους και κατά τα 2/3 από Έλληνες (σύμφωνα με τον διπλωμάτη Felix Beaujour το 1798) αλλά και Ευρωπαίους που οι Μεγάλες Δυνάμεις στέλνουν ως διπλωματικούς αντιπροσώπους ήδη από τον 17ο αι. Στο παζάρι ακούγονται ελληνικά, τουρκικά, αλβανικά και όχι μόνο, οι άνθρωποι περνάνε ώρες στα καφενεία καπνίζοντας πίπες και πίνοντας καφέ, ζούνε σχετικά αρμονικά μεταξύ τους παρά τις διαφορετικές θρησκείες και γλώσσες, ενώ συχνά τις γιορτές τους τις γιορτάζουν μαζί στα αρχαία ερείπια.

Ο Παρθενώνας στεγάζει ένα τζαμί, ενώ τα τείχη το καθιστούν κάστρο, όπου κατοικοεδρεύουν σε χαμηλά σπιτάκια ανάμεσα στα αρχαία χαλάσματα φρούραρχοι και φύλακες. Τείχη υπάρχουν και γύρω από την πόλη, εκτός των οποίων ζουν οι αγροτικοί πληθυσμοί, κυρίως Αρβανίτες.


Η βλάστηση στη γύρω περιοχή, όπου βόσκουν πρόβατα, είναι πλούσια και τα ποτάμια Ιλισός και Κηφισός χαρίζουν στιγμές δροσιάς στους ντόπιους και βοηθάνε στην καλλιέργεια των πενήντα χιλιάδων ελαιόδεντρων, ενώ τόσο οι χριστιανοί όσο και οι μωαμεθανοί, πιστεύοντας στις αρχέγονες δυνάμεις του νερού, κάνουν εναλλάξ λιτανείες. Ευρωπαίοι περιηγητές και ρομαντικοί ζωγράφοι, Άγγλοι αριστοκράτες που με το τέλος των σπουδών τους κάνουν το grand tour στην Ανατολή αλλά και Γάλλοι ήδη από την εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ', του βασιλιά Ήλιου, κάνουν την εμφάνισή τους αναζητώντας το χαμένο μεγαλείο της αρχαίας πόλης των Αθηνών. Όσο περνούν τα χρόνια και με κορύφωση τις αρχές του 19ου αι., λίγο πριν ξεσπάσει η Επανάσταση, το φιλελληνικό κίνημα και ο αριθμός των περιηγητών αυξάνονται σημαντικά. Όπως, φυσικά, και ο αριθμός όσων κατέφθαναν για να λεηλατήσουν τις αρχαιότητες.

Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Το μνημείο του Θρασύλλου. Οικογένεια ορθόδοξων πιστών κατευθύνεται προς την Παναγιά Σπηλιώτισσα. James Stuart (1713-1788) and Nicholas Revett (1720-1804), The antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart ... and Nicholas Revett. London: Printed by J. Haberkorn, 1762-1816, II, Chapt. IV.


Η πιο ισχυρή ελληνική οικογένεια γαιοκτημόνων ήταν οι προύχοντες Μπενιζέλοι –των οποίων η οικία διασώζεται στην οδό Αδριανού 96– που είχαν ενεργό ρόλο στα κοινά. Απόγονος της Οσίας Φιλοθέης (1522-1589), της γυναίκας που αφιέρωσε τη ζωή αλλά και την περιουσία της στους φτωχούς και αδύναμους, ο Ιωάννης Μπενιζέλος, άνθρωπος με πνευματικά ενδιαφέροντα και δάσκαλος της Σχολής Ντέκα, στα τέλη του 18ου αι. καταγράφει στην «Εφημερίδα των Αθηνών» του τη δομή και τη λειτουργία της πόλης, τις οικονομικές δοσοληψίες, τη γαιοκτησία, την παραγωγή λαδιού και μελιού που πήγαινε όλη στην Κωνσταντινούπολη, άλλες αγροτικές καλλιέργειες, την παραγωγή κεραμικών στον Κεραμεικό και τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό. Χάρη στο έργο του διασώζεται μεγάλο μέρος της καθημερινότητας, όπου περνάνε γλαφυρά και οι διάλογοι Ρωμιών και Τούρκων μέσα από τις προστριβές τους, ενώ στο άλλο αξιόλογο έργο του «Ιστορία των Αθηνών» διηγείται την εξέλιξη της πόλης από την αρχαιότητα. Η οικογένεια Μπενιζέλου συνέβαλε και στην ίδρυση της Φιλομούσου Εταιρείας το 1813 με σκοπό να προστατευτούν οι θησαυροί του ιστορικού τόπου.


Τι θα δούμε στην έκθεση στη Γεννάδειο. Ο ευπατρίδης και συλλέκτης Ιωάννης Γεννάδιος –μακρινός συγγενής της οικογένειας Μπενιζέλου από την πλευρά της μητέρας του–, η συλλογή του οποίου αποτέλεσε τη βάση της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, εντόπισε και αγόρασε χαμένα χειρόγραφα της «Εφημερίδας» και της Ιστορίας αλλά και την ιδρυτική πράξη της Φιλομούσου Εταιρείας, ενώ είχε στην κατοχή του σημαντικά ταξιδιωτικά βιβλία ξένων περιηγητών. Όλο αυτό το υλικό μαζί με έργα τέχνης και ευρήματα, όπως μου τα παρουσίασε στη ξενάγησή της η κ. Ελένη Πυλαρινού, αποτελούν την έκθεση «Οθωμανική Αθήνα, 1458-1833», η οποία συμπληρώνεται από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη αλλά και του Μουσείου της Ιστορίας των Αθηνών – Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία στην πλατεία Κλαυθμώνος.

Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Ποικίλη Στοά. Το τζαμί Τζισδαράκη (ή Κάτω Συντριβανιού). Tο οδοιπορικό του Du Moncelπραγματοποιήθηκε το 1834, στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Thιodose Achille Louis vicomte Du Moncel (1821-1888), Vues pittoresques des monuments d'Athθnes. Collection composιe de quatorze grandes planches lithographiιes, d'un panorama de la ville, et d'un texte explicatif avec gravures. Paris: chez Victor Delarue, imprimι par H. Fournier, 1845.


Εξαιρετικά εκθέματα που δίνουν την εικόνα μιας οθωμανικής και πολυπολιτισμικής μικρής Αθήνας, η οποία διοικητικά εξαρτιόταν από την Κωνσταντινούπολη. Ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει ανάμεσα σε άλλα: Ένα αντίγραφο χάρτη της που ο αυθεντικός βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, υδατογραφίες και λιθογραφίες του περιηγητή Edward Dodwell που επισκέφτηκε την Αθήνα πρώτη φορά το 1801 και κατέγραψε με camera obscura λεπτομέρειες του τοπίου, ανάμεσά τους και μια υπέροχη πανοραμική εικόνα της πόλης από τον Υμηττό. Όταν επέστρεψε αργότερα με τον Ιταλό ζωγράφο Simone Pomardi αναπαρήγαγαν μαζί περί τα χίλια σχέδια και λιθογραφίες τα οποία συγκαταλέγονται στο δίτομο Classical and topographical tour through Greece during the years 1801, 1805 and 1806 που εξέδωσε στο Λονδίνο το 1819. Συν τοις άλλοις, υπήρξε μάρτυρας, μαζί με τον William Clarke, της λεηλάτησης του Παρθενώνα από τον Έλγιν.


Στην έκθεση δεσπόζουσα θέση έχουν οι λιθογραφίες κτιρίων που χάθηκαν στον χρόνο και εικόνες καθημερινότητας οι οποίες δίνουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της Αθήνας εκείνης της περιόδου: Το Μοναστήρι των Καπουτσίνων που βρισκόταν στο Φανάρι του Διογένη, 120 περίπου σχέδια του Παρθενώνα αλλά και άλλων αρχαιοτήτων από τον William Haygarth, η Ακρόπολη με σπιτάκια χτισμένα σε όλο το μήκος και πλάτος του Βράχου, το μνημείο του Φιλοπάππου με περιηγητές και ντόπιους που βόσκουν τα ζώα τους, ο ερειπωμένος Ναός του Αδριανού, η Δωρική Πύλη όπου βρισκόταν και η οικία του διπλωμάτη Gaspary, ο Παρθενώνας με τζαμί του Lοuis Dupré, έργα του Γάλλου πρόξενου Fauvel, λάτρη της αρχαίας Ελλάδας, ο οποίος, με την επιστημονική βοήθεια του μηχανικού Goubault, σχεδίασε τον χάρτη της πόλης. Το μνημείο του Λυσικράτη από τον William Cole, η οικία Μερτρούδ, Γάλλοι έμποροι λαδιού και σαπουνιών, εικόνες από προετοιμασία γάμου, όπου κάνουν την εμφάνισή τους και γυναίκες με παραδοσιακές φορεσιές. Εσωτερικά του περίφημου Πύργου των Αέρηδων, τεκέ της εποχής απ' όπου και ο Χορός των Δερβίσηδων, παραδίπλα ο μεντρεσές, το ιεροδιδασκαλείο από το οποίο έχει απομείνει μόνο η είσοδος. Μια οικογένεια που πηγαίνει να προσκυνήσει στην Παναγιά Σπηλιώτισσα, Πάσχα Ελλήνων στο Θησείο. Δύο αναπαραστάσεις της ζωφόρου του Παρθενώνα, ένα σχέδιο και μια επίχρυση ανάγλυφη μικρογραφία του 1820. Σχέδια-ανάθεση του Μακρυγιάννη στον ζωγράφο Παναγιώτη Ζωγράφο, όπως η «Πολιορκία των Αθηνών» του 1827.

Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Κανάτα με φυτικά μοτίβα αθηναϊκού εργαστηρίου 17ος αι. Από τις ανασκαφές της ΑΣΚΣΑ στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας


Από αρχαιολογικά ευρήματα, η έκθεση παρουσιάζει κάποια αντιπροσωπευτικά δείγματα, όπως μια επιτύμβια στήλη γενίτσαρου –χωρίς το τουρμπάνι που υποδείκνυε την τάξη του θανόντος–, από το μουσουλμανικό νεκροταφείο της Ακρόπολης, ένα πιάτο Ιζνίκ κι ένα βάζο κατασκευασμένο στην Αθήνα τεχνικής «μαγιόλικα», κασσίτερος εμφιαλωμένος και γυαλί, μια πίπα καπνίσματος, κουπάκια του καφέ. Επίσης, ένα λεύκωμα του λόρδου Βύρωνα με την μπούκλα του, το χρυσό του ρολόι με μπλε σμάλτο, το στεφάνι από τον τάφο του στο Μεσολόγγι και αναπαραγωγή πορτρέτου της κόρης των Αθηνών Τερέζας Μακρή. Για τον ερευνητή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα έγγραφα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται από συμβόλαια πώλησης ακινήτων μέχρι και περιγραφή βασανιστηρίων Ελλήνων από τις οθωμανικές Αρχές.

Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Ελληνικός γάμος. Armand Charles Caraffe (??-1812), Collection of original pen and ink drawings, some signed by the artist, illustrating Greek and Turkish costume and oriental scenes.
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Παναγιώτης Ζωγράφος, «Πολιορκία των Αθηνών κατά το 1827» από τα Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη. Υδατογραφία, 1836-1839. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Το παζάρι της Αθήνας. Edward Dodwell (1767-1832), Views in Greece from drawings by Edward Dodwell. London: Rodwell and Martin, 1821
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Πύργος των Αέρηδων. Διακρίνεται ο Μεντρεσές, ιεροδιδασκαλείο των Τούρκων. William Cole (1800-1892), Select views of the remains of ancient monuments in Greece, as at present existing, from drawings taken and coloured on the spot in the year 1833. London, 1835.
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Χορός των Δερβίσηδων στον Πύργο των Αέρηδων. Edward Dodwell (1767-1832), Views in Greece from drawings by Edward Dodwell. London: Rodwell and Martin, 1821.
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Η κόρη των Αθηνών, Τερέζα Μακρή, από το T. Allason, 1812. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Η ελληνική κυψέλη κατασκευασμένη από ιτιά ή λυγαριά και επιχρισμένη με πηλό ή χώμα. Sir George Wheler (1650-1723), A journey into Greece by George Wheler ... with variety of sculptures. London: W. Cademan, 1682.
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Το μνημείο του Φιλοπάππου (με πλανόδιο καφετζή). James Stuart (1713-1788) and Nicholas Revett (1720-1804), The antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart ... and Nicholas Revett. London: Printed by J. Haberkorn, 1762-1816, III, Chapt. V.
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Σκίτσο του Fauvel που αναφέρεται σε παράδοση που διέσωσε ο Καμπούρογλου. Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος στα τελευταία του έστησε μια κολόνα και στα θεμέλιά της έδεσε όλες τις αρρώστιες με μετάξια, λογιών-λογιών χρώματα και από κει είπε: «Σαν θα πεθάνω, όποιος αρρωσταίνει να έρθει να δέσει ένα μετάξι στην κολόνα τρεις κόμπους με ό,τι χρώμα έχει η αρρώστια του και να πει: Αι Γιάννη εγώ δένω την αρρώστια μου και η χάρη σου να τη λύσει». Louis Franηois Sιbastien Fauvel (1753-1838), “A bound collection of 74 original pencil drawings... of inscriptions, vases, and architectural fragments in collections of Fauvel... or in various parts of Athens and Attica.”
Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία Facebook Twitter
Το Κάστρο της Αθήνας (Atina Kal'as?), ψηφιακή αναπαραγωγή σε πραγματικό μέγεθος χάρτη από το Οθωμανικό Αρχείο της πρωθυπουργίας στην Κωνσταντινούπολη, 1826-7.


«Οθωμανική Αθήνα, 1458-1833»,
Γεννάδειος Βιβλιοθήκη. Σουηδίας 61
Mέχρι τις 30 Ιουνίου. Δευτ., Τρ., Τετ.,
Παρ.: 9.oo-17.00, Πέμ.: 9.oo-20.00, Σάβ.: 9.oo-14.00


Επιμελήτρια έκθεσης: Μαρία Γεωργοπούλου
Επιστημονική συνεργάτιδα:Αλίκη Ασβεστά
Η έκθεση θα είναι ανοικτή τις Κυριακές 21 & 28 Ιουνίου κατά τις οποίες θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις.

22

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Μαρία Λιναρδάκη πλάθει στον πηλό αναμνήσεις και φωτεινά όνειρα

Εικαστικά / Η Μαρία Λιναρδάκη πλάθει με πηλό αναμνήσεις και φωτεινά όνειρα

Η συμβολαιογράφος, η οποία πριν από δεκαπέντε χρόνια αποφάσισε να ακολουθήσει το δικό της δημιουργικό ταξίδι, αποκωδικοποιεί την αγάπη της για τη φύση ως έμπνευση για τη διακόσμηση των κεραμικών της και μας μεταφέρει σε έναν φανταστικό κήπο χρωμάτων και αναμνήσεων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η επανεκκίνηση του 3ου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού

Εικαστικά / Η επανεκκίνηση του 3ου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού

Οι χώροι όπου εκτίθενται οι συλλογές που αφορούν την Ελληνική επανάσταση αλλάζουν και εμπλουτίζονται. Ο επιστημονικός διευθυντής του μουσείου Γιώργης Μαγγίνης μάς ξεναγεί στη νέα μόνιμη έκθεση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια μεγάλη αναδρομική έκθεση για το έργο της Σαντάλ Άκερμαν

Εικαστικά / Μια μεγάλη αναδρομική έκθεση για το έργο της Σαντάλ Άκερμαν

Οι Βρυξέλλες τιμούν μια ακούραστη δημιουργό που χάρη στη νεωτερικότητα, την οραματική αντιμετώπιση των εικόνων, του χρόνου και του χώρου και στους προβληματισμούς που διατρέχουν το έργο της εξακολουθεί να επηρεάζει γενιές καλλιτεχνών.
NEWSROOM
Τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας

Εικαστικά / Μέσα στο '24 θα τρέξουν όχι μία, όχι δύο, αλλά τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς

Τρεις μεγάλες εκθέσεις αποκαλύπτουν τις πολλές μορφές του έργου μιας καλλιτέχνιδας που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας και αψήφησε την κατηγοριοποίηση.
NEWSROOM
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2024

Εικαστικά / 28 εκθέσεις για έναν Μάρτιο γεμάτο τέχνη

Η συλλογή του Νίκου Αλεξίου στο Μουσείο Μπενάκη, ακόμα περισσότερες γυναίκες καλλιτέχνιδες στο ΕΜΣΤ, Marcel Duchamp στην Eleftheria Tseliou Gallery, Martin Margiela στην Bernier/Eliades, τρεις νέες προτάσεις στην Breeder και πολλές ακόμα επιλογές στο κορύφωμα της φετινής εικαστικής σεζόν.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich

Εικαστικά / Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich ανθίζουν στο ΕΜΣΤ

Η διεθνής καλλιτέχνιδα και δημιουργός της πολύχρωμης τοιχογραφίας «Επικούρειος Εδέμ» περιγράφει όσα κρύβονται στην εξωτική βλάστηση και στα λαμπερά χρώματα των έργων της, μιλά για την ερωτική τους διάσταση και απαντά στο αν την ενοχλεί που κάποιοι χαρακτηρίζουν τη δουλειά της περισσότερο ως διακοσμητική.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Εικαστικά / Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Η έκθεση «Re(a)Duchamp» μας προσκαλεί σε μια διανοητική συζήτηση με τα έργα του Duchamp, που περισσότερο από κάθε άλλου καλλιτέχνη του 20ού αιώνα επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τους σύγχρονους δημιουργούς σε ένα ευρύ και σύνθετο πνευματικό πεδίο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Εικαστικά / O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από το «Σουρεαλιστικό Μανιφέστο» του Μπρετόν και μια σειρά από εκθέσεις και εκδηλώσεις ανά την υδρόγειο γιορτάζουν την επέτειο αναζητώντας τα ίχνη του κινήματος στις παράξενες μέρες μας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Εικαστικά / Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Ακολουθώντας το μότο της ζωής της «δεν χρειάζεται να κάνεις πολλά», η κόρη του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα και εκδότη Τζίο Πόντι έκανε σχέδια που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην γκαλερί The Breeder.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

σχόλια

8 σχόλια
fatiha ευχή υπέρ αναπαύσεως της ψυχής kadd intakale'l-merhum μετέβη ο αποθανώνHüseyin Beşe ibn-i Χουσεγίν Μπεσέ υιός (του)İbrahim Beşe Ιμπραχήμ Μπεσέmen darü'l-fena' από τον φθαρτό κόσμοile darü'l-beka' στη γη της αιωνιότητοςrühuna για την ψυχή τουsene 1188 έτος 1188 Εγίρας / 14/03/1774 - 04/03/1775 μ.Χ.
Διάβασα ενθουσιωδώς το πάρα πολύ ενδιαφέρον άρθρο και επίσης τα τόσα ενδιαφέροντα σχόλια των αναγνωστών! Ειλικρινά χαίρομαι για ποιοτικό το ενδιαφέρον σας όλων σας!Λίαν συντόμως θα επισκεφτώ την εν λόγω έκθεση, «Οθωμανική Αθήνα, 1458-1833».
Κ. Παρίδη τα όσα γράφετε είναι μετρημένα και τεκμηριωμένα. Όποιος παρακολουθεί τη σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία μπορεί να το επιβεβαιώσει. Παραμένει πάντα εντυπωσιακή η άνεση των ημι- ή αμαθών να σχολιάζουν με υψωμένο δάχτυλο. Ο τελευταίος φοιτητής αρχαιολογίας γνωρίζει ότι στην Αθήνα χτίστηκαν δεκάδες εκκλησίες επί Τουρκοκρατίας. Και ότι ο Λευκός Πύργος είναι μνημείο οθωμανικό, 100 %. Δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα.
Το άρθρο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και η έκθεση αναμφίβολα ενδιαφέρουσα επίσης. Πέρα απ αυτό όμως υπάρχουν κάποια αντιφατικά στοιχεία στο άρθρο:Από πού κι ως που η Αθήνα της τουρκοκρατίας ήταν «μια Αθήνα πολυπολιτισμική»;Ποιοι είναι οι Τούρκοι της Αθήνας που αποτελούσαν το 1/3 των κατοίκων της;Τι ήταν η Αθήνα επί Τουρκοκρατίας ώστε να θεωρείται «πολυπολιτισμική»;Ξεκινώντας απ το τελευταίο: Εν αντιθέσει με την Θεσσαλονίκη της εποχής, η οποία ήταν μια μεγαλούπολη και στην οποία οι Εβραίοι της Ισπανίας, συνεπικουρούμενοι από Τούρκους (ποιοι είναι οι Τούρκοι και εδώ;), Έλληνες, Βούλγαρους και λίγες χιλιάδες κατοίκους άλλων εθνοτήτων, έδιναν το στίγμα του Δυτικού τρόπου ζωής και εν αντιθέσει με την άλλη πολύ μεγάλη πλούσια και αμιγώς Ελληνική πόλη της εποχής, την Μοσχόπολη των Βλάχων στην Βόρειο Ήπειρο, η Αθήνα ήταν μια μίζερη επαρχιακή πολίχνη με περίπου 10.000 κατοίκους. Για ποια «πολυπολιτισμική» Αθήνα μιλάμε; Αυτήν των Αρβανιτών; Ποιοι είναι οι Αρβανίτες εδώ (εκτός από τους Τούρκους;) και πόσοι;Σε αναφορά του 1674 ο Ιωάννης Ζιρώ, Άγγλος πρόξενος στην Αθήνα, αναφέρει 1.300 σπίτια Ελλήνων, 600 Τούρκων, 150 Αρβανιτών και μόλις 3 σπίτια Δυτικών (ένα απ αυτά και το δικό του). (Κ. Μπίρης: ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού εκδ. 2005, σελ. 221 & 226). Με βάση αυτό το στοιχείο ο Μπίρης υπολογίζει τον πληθυσμό σε 6.500 Έλληνες, 3.000 Τούρκους και 800 Αρβανίτες. Υπ όψιν ότι οι Αρβανίτες, οι οποίοι εκτός των Αθηνών, ήταν το κυρίαρχο στοιχείο στην υπόλοιπη Αττική (πλην κάποιων περιοχών της), διακρίνονταν σε σχέση με τους υπόλοιπους Έλληνες ως προς την γλώσσα και την τάξη (ήταν οι φτωχότεροι Έλληνες ).Έχουμε λοιπόν μια αμελητέα ποσότητα Δυτικών (3 σπίτια) που χάνονται ανάμεσα σε δύο κυρίαρχες πληθυσμιακές ομάδες: τους Έλληνες και τους Τούρκους.Ας δούμε τώρα ποιοι είναι και οι Τούρκοι:Οι Τούρκοι των Αθηνών ήταν στην πλειονότητά τους τόσο Τούρκοι, όσο Τούρκοι είναι οι Τούρκοι των Τουρκικών παραλίων (που προέρχονται από Εξισλαμισμένους Ελληνικούς πληθυσμούς) και όσο Τούρκοι είναι οι ξανθομπούμπουρες Μουσουλμάνοι της Βοσνίας και της Βαλκανικής γενικώτερα που προέρχονται από Εξισλαμισμένους Σλαβικούς πληθυσμούς.Πού είναι λοιπόν η περίφημη «πολυπολιτισμική Αθήνα»; Για την Θεσσαλονίκη της εποχής να το πούμε. Αλλά για την Αθήνα; Να μην τρελαθούμε εντελώς γιατί έχει γίνει καραμέλα χωρίς γεύση αυτό το «πολυπολιτισμικός» πια. Στο άρθρο αναφέρεται ακόμα ότι (τα διάφορα έθνη και φυλές) «ζούνε σχετικά αρμονικά».Η λέξη κλειδί εδώ φυσικά είναι το «σχετικά». Πόσο σχετικά άραγε; Η ιστορία του νεαρού Αθηναίου Μπακνανά ο οποίος εκτελέστηκε από τους Τούρκους και έγινε Άγιος (και σήμερα στάση Τράμ), δείχνει ξεκάθαρα πόσο «σχετικά αρμονικά» ζούσαν.Στο άρθρο αναφέρεται επίσης ότι «η πόλη δεν υστερεί σε ορθόδοξες εκκλησίες, καθώς χτίζονται ελεύθερα». Οι περισσότερες εκκλησίες που γνωρίζουμε προέρχονται από την Βυζαντινή περίοδο (Καπνικαρέα, Λουμπαρδιάρης, Ραγκαβής κλπ). Ελάχιστες χτίστηκαν επί Τουρκοκρατίας…Τέλος δεν θα μπορούσα να μην κάνω μνεία στην πανέμορφη κόρη των Αθηνών Τερέζα (Θηρεσία) Μακρή, (Αρβανίτισα;), η εικόνα της οποίας φιλοξενείται σ αυτό το πολύ ενδιαφέρον άρθρο και η οποία υπήρξε ο μεγάλος έρωτας του Λόρδου Βύρωνα για την οποία και έγραψε το γνωστό του ποίημα «Κόρη των Αθηνών».Ευχαριστώ.
@Dimitri from Athens: Δεν γνωρίζω εάν είσαι ο Δημήτρης που γνωρίζω, αλλά είναι καταπληκτικό το σχόλιο σου. Δυστηχώς οι καραμέλες στην Ελλάδα δεν έχουν τέλος. Η Αθήνα το 16-18 αιώνα απλά δεν υπήρχε ως πόλη (κεφαλοχώρι ή κωμόπολη) και τον 19ο άρχισε σιγά σιγά να αναπτύσετε. Αποκορύφωμα τα μέσα του 20ου και έπειτα είναι λίγο πολύ σταθερή...
Καταρχήν να σας ευχαριστήσω για τα καλά λόγια για το άρθρο αν και στη συνέχεια το ακυρώνετε σε μεγάλο ποσοστό. Οι πληροφορίες που παραθέτω είναι βασισμένες στο αρχειακό υλικό της Γενναδείου βιβλιοθήκης όπως παρουσιάζεται στην έκθεση Οθωμανική Αθήνα 1458-1833 και την οποία μπορείτε να επισκεφθείτε και να θέσετε τα ερωτήματά σας. Αποκαλώ την Αθήνα "πολυπολιτισμική" γιατί προφανώς δεν είχε αμιγή πληθυσμό. Τα ακριβή ποσοστά δεν τα διαθέτω, αλλά νομίζω ότι από την καταγραφή του 1674 στην οποία αναφέρεστε μέχρι το 1821 χρονιά που ξεσπάει η επανάσταση, φρονώ ότι πολλά θα είχαν αλλάξει και οι δυτικοί επισκέπτες πολλαπλασιάστηκαν όπως και οι διπλωματικές αντιπροσωπίες. Δεν νομίζετε ότι η ύπαρξη,ας πούμε, μοναστηριού Καπουτσίνων σημαίνει κάτι για την "πολυπολιτισμικότητα" της εποχής; Υπήρχαν ή δεν υπήρχαν Εβραίοι; Η απάντηση ήταν ναι κατά τη ξενάγηση αλλά δεν το συμπεριέλαβα, επειδή ακριβώς δεν είχα σαφή στοιχεία. Τώρα, όσον αφορά την "σχετικά" καλή συμβίωση, δεν σας λέει κάτι ότι χριστιανοί και μουσουλμάνοι γιορτάζαν, όπως λένε οι μαρτυρίες, μαζί τις θρησκευτικές τους γιορτές; Κατά τα άλλα, η έκθεση βρίσκεται εκεί στην οδό Σουηδίας για να σας ενημερώσει για όλα όσα θέλετε να μάθετε.
Αγαπητέ κύριε Παρίδη ευχαριστώ για τον κόπο να μου απαντήσετε, δεν το περίμενα και αντιλαμβάνομαι ότι η ευαισθησία που απουσιάζει σε βαθμό απελπισίας από την Ελληνική κοινωνία, σε σας περισσεύει. Ίσως όμως και η επί πλέον ευαισθησία να μην είναι ότι καλύτερο αφού σας οδήγησε στην λανθασμένη εκτίμηση ότι δεν θεώρησα το άρθρο σας αξιόλογο. Στο σχόλιό μου χαρακτηρίζω δύο φορές το άρθρο «ενδιαφέρον» αλλά δεν λέω ότι είναι «καλό». Εκ των υστέρων θα πω ότι (κατά την ταπεινή μου άποψη), είναι πολύ καλό!Το γεγονός ότι διαφώνησα σε 1-2 επί μέρους σημεία δεν σημαίνει ότι δεν θεωρώ το άρθρο καλό. Αντιθέτως. Την έκθεση σκοπεύω να την επισκεφτώ για αμεσότερη πληροφόρηση.Όσον αφορά την πολυπολιτισμικότητα θεωρώ ότι ο όρος σημαίνει αποδοχή/ανοχή της πολιτισμικής ταυτότητας του άλλου. Ενδιαφέροντα και τα νέα στοιχεία που παραθέσατε αλλά δεν θεωρώ ότι περιέχουν το στοιχείο που θα καταδείξει την πολυπολιτισμικότητα της Τουρκοκρατούμενης Αθήνας. Το μοναστήρι των Καπουτσίνων ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1658 και παρά την προσφορά του (χάρτες και σχεδιαγράμματα των Αθηνών) δεν θεωρώ ότι έδωσε κάποιο πολυπολιτισμικό στίγμα στον χώρο κυρίως λόγω της αντιπάθειας που έφτανε στο βαθύ μίσος μεταξύ Ορθοδόξων και Λατίνων.Με δυσκολία και χωρίς κάποια περαιτέρω αναφορά σε πηγές βρήκα ότι οι Εβραίοι των Αθηνών ήταν περίπου 15-20 οικογένειες στα 1700. Το site: http://loveforzion.blogspot.gr/2012/02/blog-post_12.htmlΘα ακολουθήσω τους υπολογισμούς του Μπίρη για τον υπολογισμό των Αρβανίτικων εγκαταστάσεων που βασίζονται σε διάφορες έρευνες που είχε κάνει. Βάσει αυτών υπολόγιζε κατά μ.ο. 5 άτομα/οικογένεια. Ταπεινά θεωρώ ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί πολυπολιτισμική μια πόλη επειδή το 1% ανήκει σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό είδος. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αποτελούσαν πάνω από τον μισό πληθυσμό της πόλης. Ακόμα και οι Βούλγαροι ήταν κοντά στο 10% και σαφώς έδιναν το στίγμα τους εκεί. Το 1% όμως είναι πολύ λίγο για να μιλάμε για πολυπολιτισμικότητα, δεν συμφωνείτε;Τέλος για τις κοινές γιορτές Χριστιανών – Μουσουλμάνων πάμε αλλού: οι εξισλαμισμένοι Έλληνες πάντα ήθελαν να γιορτάζουν μαζί με τους υπόλοιπους που εξακολουθούσαν – παρά τις αντιξοότητες – να κρατάνε την θρησκεία τους. Είναι γνωστές οι περιπτώσεις αλλαξοπιστίας και βίαιων εξισλαμισμών σε Πόντο, Κύπρο, Κρήτη κλπ και βέβαια στην Ήπειρο και την Ν. Αλβανία για την οποία ο Κ. Σάθας αναφέρει στο έργο του «Τουρκοκρατούμενη Ελλάς» τους κρυπτοχριστιανούς της Σπαθίας, (εξελληνισμένος όρος της περιοχής των Σπάτων της Αλβανίας. Απ το όνομα της ίδιας οικογένειας έλκει το όνομά της και η ομώνυμη περιοχή της Αττικής), οι οποίοι βάφτιζαν στη ζούλα τα παιδιά τους και εξακολουθούσαν να τηρούν αρχαιοελληνικά ήθη και έθιμα. Δεν πρόκειται λοιπόν απλά για συμβίωση Χριστιανών – Μουσουλμάνων αλλά για συμβίωση ανθρώπων με κοινή καταγωγή και κοινά ήθη και έθιμα. Φυσικά σε κάθε περίπτωση οι Μουσουλμάνοι είχαν το επάνω χέρι και τον τόνο στον τρόπο συμβίωσης τον έδιναν οι Τούρκοι της Ανατολής που στέλνονταν εδώ από τον Σουλτάνο σαν τοποτηρητές και δεν χαμπάριαζαν βέβαια από τον όποιο πιθανό δεσμό μπορεί να διατηρούσαν οι Χριστιανοί με τους Εξισλαμισμένους Έλληνες. Η επιβολή και είσπραξη του επαχθούς Κεφαλικού φόρου, το Παιδομάζωμα αλλά και οι παντός είδους άλλες αδικίες (πχ η δόλια αφαίρεση της ιδιοκτησίας της γης από μια μεγάλη μερίδα Αρβανιτών), κάθε άλλο παρά αρμονική κάνανε την συμβίωση.Και πάλι ευχαριστώ για την επικοινωνία.
Διαβάζω λοιπόν στον Συναξαριστή, πως ο Άγιος Μιχαήλ Πακνανάς (ή Μπακνανάς), εμαρτύρησε στα τέλη του 18ου αιώνος για την πίστη του. Δούλευε σε μποστάνια, και κατηγορήθηκε ως τροφοδότης των Κλεφτών της εποχής. Αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει, και αποκεφαλίστηκε. Πέραν από Άγιος και στάση του τραμ, ο Μπακνανάς ανακηρύχθηκε και προστάτης των διαιτολόγων και διατροφολόγων. Το τελευταίο συνέβη εν έτει 2003, αποτελεί δε μια από τις παρακαταθήκες της νεοελληνικής belle époque, γνωστής αλλιώς και ως η "εποχή της αστακομακαρονάδας" [όρος του μιαρού Κασιμάτη--αν και εγώ είχα πει κάτι αντίστοιχο πριν το πει αυτός, αλλά δυστυχώς όχι on record :-) ]. Ο άνθρωπος αποκεφαλίστηκε με μαχαίρι, à la ISIS (διαβάστε το σχετικό απόσπασμα στον Συναξαριστή), και εμείς τον ανακηρύξαμε προστάτη άγιο των διαιτολόγων και διατροφολόγων--για να έχουν οι συμπαθείς αυτοί ειδικοί κάποιον να τους δίδει τη θεία φώτιση κατά την τέλεση των καθηκόντων τους.
Κατηγορήθηκε ως συνεργός των επαναστατών του Μητρομάρα, κάτι που μάλλον δεν ήταν αλήθεια. Οι προύχοντες των Αθηνών που προσπάθησαν να τον σώσουν πήραν την απάντηση από τον Τούρκο διοικητή ότι «άπαξ και πιάστηκε δεν γίνεται να αφεθεί έστω κι αν είναι αθώος. Ο μόνος τρόπος να γλυτώσει ήταν να δεχτεί να γίνει Μουσουλμάνος». Όταν του μετέφεραν την πρόταση ο Μπακνανάς αρνήθηκε χωρίς δεύτερη κουβέντα να αλλάξει την πίστη του. Μετά απ αυτό τον αποκεφάλισαν. Ποιος θα έκανε κάτι τέτοιο σήμερα; αν το έκανε όλοι εμείς οι άλλοι δεν θα τον θεωρούσαμε Άγιο αλλά κορόιδο.Κάθε εποχή με τις αξίες της και τις εκπτώσεις της.
Dimitri from Athens 28.5.2015 | 13:21"Κατηγορήθηκε ως συνεργός των επαναστατών του Μητρομάρα": Μιλάμε για τα Ορλωφικά, δηλαδή."...Μητρομάρα: Έλληνας αρματολός. Λόγω της τρομοκρατίας που άσκησε επί των Τούρκων της Κορινθίας, και επειδή είχε φονεύσει πολλούς, εξήγειρε εναντίον του άγριο διωγμό του Τούρκου διοικητή της Κορίνθου Κιαμήλμπεη, ο οποίος ζήτησε την εξόντωσή του.Πήρε μέρος στα Ορλωφικά, των οποίων και ήταν πρωτεργάτης. Μετά τα Ορλωφικά πολέμησε στη Σαλαμίνα. Πέθανε στο Αγκίστρι το 1772..."Ευχαριστώ πολύ για τις πληροφορίες και τα πολύ ενδιαφέροντα σχόλια στο άρθρο.
@ Ashton Heston IIIΈτσι ακριβώς φίλε μου. Να κάνω μια διόρθωση για τον Μπακνανά (όπως αναφέρεται από τον Μπίρη στο βιβλίο του «ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού» εκδ. 2005, σελ. 268). Συνελήφθη μαζί με δύο ψαράδες, πατέρα και γιό. Οι δυό ψαράδες εκτελέστηκαν, για τον Μπακνανά οι Τούρκοι πείστηκαν ότι ήταν αθώος αλλά παρ όλα αυτά του ζήτησαν λύτρα για να τον ελευθερώσουν. Ο Μπακνανάς ήταν φτωχός και δεν είχε να τα δώσει και βέβαια ούτε κάποιος άλλος προθυμοποιήθηκε να πληρώσει. Τότε του αντιπρότειναν να γίνει Μωαμεθανός. Γονατιστός έσκυψε το κεφάλι φωνάζοντας στους δήμιους: «χτυπάτε για την πίστι». Μιχαήλ Μπακνανάς.
Νομίζω ότι είναι το καλύτερο βιβλίο που έχει γραφεί για τους Αρβανίτες απ όσα τουλάχιστον έχω διαβάσει (και έχω διαβάσει αρκετά όπως έχω διαβάσει και για τους Βλάχους επίσης). Πλατειάζει λίγο σε κάποια θέματα (πχ για τους Αρβανίτες της Ιταλίας) αλλά οκ. Αυτό που δεν αναφέρει επαρκώς είναι ότι η κοιτίδα τους, η περιοχή της Ν. Αλβανίας από την οποία ξεκίνησαν, αποκαλείτο ήδη κατά την ύστερη αρχαιότητα «Ελληνική Ιλλυρία» ή «Νέα Ήπειρος» γιατί «ήταν μερικώς Ελληνική και μερικώς εξελληνισμένη» (αγγλική wiki: http://en.wikipedia.org/wiki/Macedonia_(Roman_province)#Epirus_Nova ). Από προσωπικό ψάξιμο (δεν τολμώ να το πω έρευνα) βρήκα ότι υπάρχουν τέσσερεις αρχαίες πόλεις της περιοχής, αποικίες Ελληνικών πόλεων με μικτό Ελληνο-Ιλλυρικό πληθυσμό την περίοδο αυτήν (Απολλωνία, Βύλλις ή Βουλλίς, Επίδαμνος (Δυρράχιον) και Νίκαια). Αν ήταν μία θα έκανε την εξαίρεση. Οι τέσσερεις όμως δημιουργούν κανόνα.Οι Αρβανίτες είχαν Ελληνικές ρίζες και Ελληνικές αντιλήψεις, πολύ πριν την κάθοδό τους στον ελληνικό χώρο και την συγχώνευσή τους με τους ντόπιους πληθυσμούς λοιπόν. Ακούγεται ρατσιστικό αλλά τα ρατσιστικά διαπιστευτήρια είναι τα πρώτα που ζητάνε όλοι οι (αντιρατσιστές κατά τα άλλα) θολο-κουλτουρέ προοδευτικοί αριστεροί για κάποιον που λέει ότι είναι Έλληνας. Τους τα χαρίζουμε.Και να μην ξεχάσω μια τελευταία διευκρίνιση: η Νότια Αλβανία ξεκινάει από κει που γεωγραφικά, ιστορικά, εθνικά και πολιτιστικά τελειώνει η Βόρεια Ήπειρος.
Το βιβλίο του Αντώνιου Κεραμόπουλου «Τι είναι οι Κουτσοβλάχοι»*, είναι μονόδρομος και είναι το κορυφαίο. Είχε την ατυχία να εκδοθεί αμέσως πριν τον πόλεμο και δεν βρήκε την απήχηση που του άξιζε. Δυστυχώς και μετά τον πόλεμο, με τους εμφύλιους και την πόλωση που μας έδερναν δεν ασχολήθηκε το Ελληνικό Κράτος με την προώθηση του για να κοντράρει τις Ρουμάνικες θεωρίες. Παρ’ όλα αυτά λόγω των τεκμηριωμένων επιστημονικών του απόψεων και παρά τις λυσσώδεις Ρουμάνικες αντιδράσεις κέρδισε την εκτίμηση των μελετητών διεθνώς. Είναι γραμμένο σε γλώσσα αρχαΐζουσα και εμένα προσωπικά με ταλαιπώρησε το διάβασμά του.Στον αντίποδα υπάρχει και το (νομίζω) πολύ καλό βιβλίο του Γ. Έξαρχου «Αρμάνοι», το οποίο αποτελεί μια ενδιαφέρουσα και συνοπτική αναφορά στις Ρουμάνικες θεωρίες.Φυσικά και κυκλοφορούνε τα ογκώδη Βιβλία του Weigand, σαφώς εχθρικά απέναντι στις Ελληνικές θέσεις.Εξαιρετικά βέβαια είναι για τις Ελληνικές θέσεις και τα βιβλία του Ρωμανιστή-Βαλκανολόγου Αχιλλέα Λαζάρου.*Κουτσοβλάχοι απ του Τουρκικό kucuk=μικρός. Αναφέρεται στους Βλάχους της Μικρής Βλαχίας (Θεσσαλίας) σε αντιδιαστολή με τους Βλάχους της Καραβλαχίας, της Μεγάλης Βλαχίας (Ρουμανίας). Οι Τούρκοι ακολούθησαν εδώ την Βυζαντινή ονοματολογία.
«Σαν θα πεθάνω, όποιος αρρωσταίνει να έρθει να δέσει ένα μετάξι στην κολόνα τρεις κόμπους με ό,τι χρώμα έχει η αρρώστια του και να πει: Αι Γιάννη εγώ δένω την αρρώστια μου και η χάρη σου να τη λύσει».Σας παραπέμπω στην παρακάτω δημοσίευση:Manousos Komboyiannitakis, John R. Brinkley, Albert Abrams, Alistair Quack, Emile Charlatan and Yiannis Miheloyiannakis: Alleviation of disease symptoms via the use of colorful silk ribbons with three knots, marble columns and Reliquiae Sanctorum nanoparticles. JIR 666(7): p. 12-40; August 15, 2000.http://www.jir.com/
Να υπογραμμίσουμε ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν οθωμανικά μνημεία. Εξ ορισμού, υπάρχουν μόνο μεταβυζαντινά και εναλλακτικά επιτρέπεται να τα λέμε και προεπαναστατικά. Επ ουδενί όμως μην κάνουμε το λάθος και πούμε ότι είναι κάποιο οθωμανικό (πχ ο λευκός πύργος).