Όπως κάθε φυσιολογικό παιδί, όταν ήμουν μικρός ήθελα να γίνω αστροναύτης αλλά στη συνέχεια με κέρδισε η αιώνια φοιτητική ζωή.
Αντιθέτως, η Marsha Sue Ivins κατάφερε να κάνει το παιδικό (μου) της όνειρο πραγματικότητα, με χαρακτηριστική άνεση, και τη Δευτέρα θα μιλήσει για την ιστορία των επανδρωμένων Διαστημικών Πτήσεων στο Ίδρυμα Ευγενίδου.
Συζητώντας μαζί της για τριάντα λεπτά, προσπάθησα να ανακαλύψω το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένοι οι πιο θαρραλέοι εξερευνητές του πλανήτη, που ταξιδεύουν πάνω σε τόνους εκρηκτικών καυσίμων για να ξεφύγουν από αυτόν.
Η Ivins γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1951 στη Βαλτιμόρη και έκλεισε τα 18 λίγους μήνες πριν ο Νιλ Άρμστρονγκ περπατήσει για λογαριασμό της ανθρωπότητας στη Σελήνη.
Είμαστε συνηθισμένοι να βρίσκουμε τα πράγματα εκεί που τα αφήνουμε αλλά στο Διάστημα τίποτα δεν μένει στη θέση του. Πιάνεις τον εαυτό σου να εύχεται για ελάχιστη βαρύτητα, όση χρειάζεται για να βρεις τα πράγματά σου εκεί που τα άφησες, μια στιγμή νωρίτερα.
— Επηρέασε τη μετέπειτα πορεία σας αυτή η ιστορική συγκυρία; Ήταν τότε που σκεφτήκατε για πρώτη φορά να γίνετε αστροναύτης;
Όχι. Οι εμπειρίες που με ώθησαν να γίνω αστροναύτης πάνε πολύ πιο πίσω από την πρώτη επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη. Όταν το 1961 ο Άλαν Σέπαρντ έγινε ο πρώτος Αμερικανός που έκανε υποτροχιακό «άλμα», ήμουν μόλις 10 χρονών. Θυμάμαι ότι έμεινα ξύπνια ως αργά τη νύχτα να παρακολουθώ στην τηλεόραση τις εξελίξεις.
Αλλά και στο σχολείο, οι δάσκαλοι σταματούσαν συχνά το μάθημα και έσπρωχναν μια μικρή, ασπρόμαυρη τηλεόραση στην τάξη για να δούμε live τις εκτοξεύσεις. Αυτό συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια με τα προγράμματα Μercury, Gemini και Apollo – κάθε φορά που κάποιος εκτοξευόταν ή προσγειωνόταν ή πήγαινε στο φεγγάρι, το βλέπαμε ζωντανά.
Είχα λοιπόν σαγηνευτεί πολύ νωρίτερα από τον πρώτο σεληνιακό περίπατο του Άρμστρονγκ. Όταν εκείνος κάρφωνε την αμερικανική σημαία στο εξωγήινο τερέν, εγώ είχα ήδη αποφασίσει ότι έπρεπε να σπουδάσω μηχανικός για να δουλέψω κάποια μέρα για τη NASA, είτε ως τεχνικός είτε ως αστροναύτης.
Το 1973, η Ivins πήρε το πτυχίο της στην Αεροδιαστημική Μηχανική από το πανεπιστήμιο του Κολοράντο και σχεδόν αμέσως έπιασε δουλειά στο Johnson Space Center της NASA. Το 1980 αναβαθμίστηκε σε μηχανικό πτήσεων και το 1984 επελέγη από την υπηρεσία ως υποψήφια αστροναύτης.
Πέταξε συνολικά πέντε φορές στο διάστημα, από το 1990 έως το 2001, σε αποστολές ανάπτυξης δορυφόρων, διαστημικών πειραμάτων, ανταλλαγής αστροναυτών στον ρωσικό σταθμό Μιρ και επέκτασης του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS).
Καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας της, έμεινε στο διάστημα για 55 ημέρες, 21 ώρες, 48 λεπτά και 10 δευτερόλεπτα (ναι μετρούν και τα δευτερόλεπτα).
— Τι φοβόσασταν περισσότερο εκεί πάνω;
Ο μεγαλύτερος μου φόβος ήταν να μην κάνω κάποιο λάθος στην αποστολή μου. Να μην τα θαλασσώσω ενώ με κοιτούσε ολόκληρος ο πλανήτης από κάτω.
— Τι σας έλειπε περισσότερο στο διάστημα;
Δεν μου έλειψε κανείς και τίποτα. Εξάλλου το μεγαλύτερο διάστημα που έλειψα ήταν 14 ημέρες. Το ταξίδι που θα κάνω στη Βοσνία και στην Ελλάδα θα έχει περίπου την ίδια διάρκεια – τον ίδιο χρόνο θα λείψω από το σπίτι.
Εμείς δεν ήμασταν σαν τα πληρώματα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού που παρέμεναν για έξι μήνες στο διάστημα. Δεν μου έλειπε ούτε ο κακός καιρός, ούτε η κίνηση στους δρόμους, ούτε οι άνθρωποι, ούτε η τηλεόραση.
— Σας έλειψε καθόλου η βαρύτητα;
Ναι, λίγο. Είμαστε αλλιώς συνηθισμένοι. Σε 10 ή 14 μέρες δεν συνηθίζεις το γεγονός ότι όλα τα πράγματα γύρω σου κυριολεκτικά επιπλέουν. Οι συνάδελφοι που περνούν έξι μήνες είναι πολύ άνετοι με αυτό, αλλά μέσα σε δύο εβδομάδες δεν προλαβαίνεις καθόλου να εγκλιματιστείς.
Αφήνεις κάτι από τα χέρια σου και φεύγει μακριά σου. Φαντάσου πώς είναι να βγάζεις τα ρούχα σου το βράδυ. Είμαστε συνηθισμένοι να βρίσκουμε τα πράγματα εκεί που τα αφήνουμε αλλά εκεί πάνω τίποτα δεν μένει στη θέση του. Πιάνεις τον εαυτό σου να εύχεται για ελάχιστη βαρύτητα, όση χρειάζεται για να βρεις τα πράγματά σου εκεί που τα άφησες, μια στιγμή νωρίτερα.
Οι άνθρωποι που μένουν έξι μήνες στο διάστημα είναι διαφορετική περίπτωση. Σε αυτούς αρχίζουν να λείπουν άλλα πράγματα όπως η βροχή και η αίσθηση του αέρα στο πρόσωπό τους. Σε δύο εβδομάδες όμως δεν σου λείπουν αυτά.
— Ο συνάδελφός σας Σκοτ Κέλι διέμεινε στον ISS για περίπου έναν χρόνο. Όταν επέστρεψε το 2016, αντιμετώπισε δυσκολίες προσαρμογής. Πιστεύετε ότι μπορούμε τελικά να επιβιώσουμε στο διάστημα ή υπάρχουν ανυπέρβλητα προβλήματα από την μακροχρόνια παραμονή μας σε αυτό;
Ο Σκοτ δεν αντιμετώπισε κανένα σοβαρό θέμα υγείας. Ακόμα και όσοι μένουν για έξι και οχτώ μήνες στον Σταθμό ή, στην περίπτωση του Κέλι, για έναν ολόκληρο χρόνο, δεν υποφέρουν από μόνιμα προβλήματα ούτε από επίφοβες αλλαγές στη φυσιολογία τους.
Παλιότερα, όσοι έμεναν στο διάστημα έχαναν ακόμα και το 17% της οστικής τους μάζας. Μετά από δεκαετίες εμπειρίας όμως, ξέρουμε ποιες είναι οι απαραίτητες αερόβιες και αναερόβιες ασκήσεις για παραμείνουμε απολύτως υγιείς. Μπορούμε να ζήσουμε με ασφάλεια στο διάστημα.
Φυσικά έστω και λίγη βαρύτητα είναι προτιμότερη αλλά μέχρι να φτάσουμε στην τεχνολογία του «Star Trek», θα αντιμετωπίζουμε επιτυχώς το πρόβλημα με τρέξιμο και βαράκια.
— Ποια ταινία απεικονίζει πιο ρεαλιστικά την διαστημική πραγματικότητα;
Το «Apollo 13». Άλλωστε γυρίστηκε εν πολλοίς μέσα σε ειδικό αεροπλάνο που εκτελούσε πτήσεις μηδενικής βαρύτητας. Διαγράφοντας παραβολικές τροχιές, το αεροσκάφος αυτό πετυχαίνει την απόλυτη προσομοίωση για τριάντα δευτερόλεπτα κάθε φορά.
Έφτιαξαν μία μικρή ρέπλικα του διαστημοπλοίου και την τοποθέτησαν εκεί μέσα μαζί με τους ηθοποιούς. Αν το παρατηρήσεις δεν υπάρχει σκηνή μεγαλύτερη των 30 δευτερολέπτων. Στο τέλος όλα έχουν μονταριστεί πάρα πολύ έξυπνα.
Είναι όσο πιο αληθινό μπορεί να γίνει γιατί γυρίστηκε με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο. Παρόλο που πρόκειται για πραγματική ιστορία και γνωρίζω το τέλος, κάθε φορά που τη βλέπω έχω την ίδια αγωνία.
— Μπορείτε να θυμηθείτε την πιο αστεία στιγμή στο διάστημα;
Και να σας πω δεν θα με καταλάβετε. Πρέπει να είστε εκεί.
— Δοκιμάστε με.
Όταν κρατάς ένα μωρό στην αγκαλιά σου και το τινάζεις ψηλά στον αέρα, αυτό γελά καθώς αιωρείται, για μία και μόνο στιγμή, στο υψηλότερο σημείο της μικρής τροχιάς του.
Αυτό συμβαίνει και με εμάς στο διάστημα. Η ιδέα ότι επιπλέεις και μπορείς να στέκεσαι στο πλάι ή ανάποδα. Η ιδέα ότι δεν υπάρχει «ανάποδα». Ακόμα και οι έμπειροι, καλά εκπαιδευμένοι και θεωρητικά καταρτισμένοι άνθρωποι κάνουν σαν μωρά όταν ανεβαίνουν στο διάστημα.
— Ο Έλον Μασκ θέλει να στείλει, όχι μωρά, αλλά ενήλικους ανθρώπους στον Άρη, το συντομότερο δυνατό. Ο προηγούμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, είχε επίσης μιλήσει για το πλάνο μια επανδρωμένης αποστολής στον Άρη έως το 2030. Μπορούμε όντως να το κάνουμε τόσο γρήγορα, με δεδομένο ότι εκατομμύρια πράγματα μπορούν να πάνε στραβά;
Πριν πάμε στο διάστημα δεν είχαμε πάει ποτέ στο διάστημα. Αποφασίσαμε να το κάνουμε. Μάθαμε ό,τι χρειαζόταν για να τα καταφέρουμε. Για να βγούμε από την ατμόσφαιρα και να επιστρέψουμε με ασφάλεια σε αυτή. Να προσγειωθούμε στη Σελήνη.
Σήμερα μπορώ να υπολογίσω οτιδήποτε στο κινητό μου τηλέφωνο αλλά αυτοί οι άνθρωποι το πέτυχαν με χάρακες και μολύβια και μαθηματικούς τύπους μέσα στο κεφάλι τους.
Προσγειωθήκαμε έξι φορές στη Σελήνη και, όχι μόνον αυτό, αλλά επιστρέφοντας από το φεγγάρι στον Ειρηνικό Ωκεανό, πέφταμε κάθε φορά, ελεγχόμενα, στο ίδιο σημείο, σε μία «μικροσκοπική» επιφάνεια δύο τετραγωνικών μιλίων, μετά από ταξίδι 350.000 χιλιάδων χιλιομέτρων στο κενό.
Το καταφέραμε μέσα σε δέκα χρόνια. Επομένως ναι, οπωσδήποτε μπορούμε να πάμε στον Άρη. Αλλά χρειαζόμαστε τη κατάλληλη ηγεσία καθώς τίποτα δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη και χρειάζεται σταθερότητα.
Δυστυχώς στις ΗΠΑ, κάθε φορά που εκλέγουμε νέο Πρόεδρο όλα ξεκινούν από την αρχή. Φέρνουν κάποιον καινούργιο που λέει «ίσως το κάνουμε την επόμενη εβδομάδα, τον επόμενο χρόνο, μέχρι το 2030». Ε κάντε το!
Ο Έλον Μασκ έλεγε πως θα έστελνε ανθρώπους στο διάστημα μέχρι το 2012 και μετά έως το 2014, και μετά πέρυσι, φέτος – τώρα το μετέθεσε για το 2019 και θα είμαστε τυχεροί, αν τον δούμε να το κάνει έως το 2020.
Και αυτό απλώς για να βάλει ανθρώπους στην κάψουλά του. Όχι για να τους στείλει στον Άρη. Δεν είναι το ίδιο. Θα πρέπει να αφιερωθούν πραγματικά σε αυτό. Για την ώρα όλοι τους το επιθυμούν αλλά κανένας δεν συγκεντρώνεται. Πρέπει να βάλεις τα λεφτά σου εκεί που είναι οι στόχοι σου.
— Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε στο διάστημα. Ο ύπνος; Το μπάνιο; Το φαΐ;
Τίποτα από αυτά. Απλώς καμία εκπαίδευση δεν μπορεί να σε προετοιμάσει πλήρως για το ταξίδι. Είναι σα να προσπαθείς να μάθεις σκι. Μπορείς να δεις όσα βίντεο θες και να προβάρεις τα ρούχα και τον εξοπλισμό αλλά η πραγματική εμπειρία ξεκινά όταν πατάς τα πόδια σου στο χιόνι.
Την πρώτη φορά που ανέβηκα ένιωθα τα σωθικά μου να αιωρούνται μέσα στο κορμί μου. Συνήθισα. Τελικά όλοι μαθαίνουμε όταν φτάνουμε στο διάστημα.
Στο φαΐ πάντως τα πράγματα είναι εντελώς φυσιολογικά. Το σώμα αδιαφορεί για τη βαρύτητα όταν τρώει. Ο οισοφάγος σπρώχνει την τροφή προς τα κάτω κανονικότατα. Αλλά μπορείς πάντα να αφήσεις το κουτάλι σου να επιπλέει και να το ξαναπιάσεις σαν ψάρι με το στόμα.
Μετρημένοι και σοβαροί επιστήμονες, μεταμορφωνόμαστε σε εξάχρονα που παίζουν με το φαγητό τους όταν μας στέλνουν στο διάστημα.
— Ποια είναι τα αγαπημένα σας βιβλία επιστημονικής φαντασίας;
Έχω διαβάσει όλα τα κλασικά. Την «Γαλαξιακή Αυτοκρατορία» του Ισαάκ Ασίμωφ. Τα βιβλία του Φρανκ Χέρμπερτ. Όλα.
— Ακούγατε μουσική στις διαστημικές αποστολές;
Εκείνη την εποχή δεν είχαμε iPod ή παρόμοια mp3. Έπαιρνα μαζί μου κασέτες με κομμάτια που είχαν γράψει φίλοι μου και, όταν επέστρεφα σώα και αβλαβής, τους έδινα πίσω τη μουσική τους που είχε ταξιδέψει μαζί μου στα αστέρια.
Πάνω στον ενθουσιασμό μου ξέχασα να ζητήσω από την Ivins να μου στείλει ένα από τα κομμάτια που άκουσε στο σκοτάδι, 350 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης.
Για καλή μου τύχη, θα τη συναντήσω ξανά τη Δευτέρα, στις 18:30μ.μ στο Ίδρυμα Ευγενίδου, όπου θα μιλήσει για το παρελθόν και το μέλλον της διαστημικής εξερεύνησης*. Ελπίζω να έχει φέρει μαζί της και κάποια από τις κασέτες της.
*Η είσοδος θα είναι ελεύθερη, όμως θα είναι απαραίτητα τα δελτία εισόδου. Η διανομή τους θα ξεκινήσει στις 17:30 της Δευτέρας και κάθε άτομο θα μπορεί να προμηθευτεί το πολύ 2 δελτία εισόδου.
σχόλια