Αφιέρωμα στην νικήτρια των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας 2015 Kατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ Facebook Twitter

Αφιέρωμα στην νικήτρια των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας 2015 Kατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ

1

 

 

 

Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ - ΡΟΥΚ ΣΤΟ LIFO.gr

 

Ένα αφιέρωμα στην  μεγάλη Ελληνίδα ποιήτρια που σχεδόν αθόρυβα τις τελευταίες δεκαετίες δημιούργησε ένα συμπαγές ποιητικό σώμα ιδιαίτερης αξίας και ομορφιάς. Βίντεο, συνεντεύξεις, αναγνώσεις και μια βαθιά αυτοβιογραφική αφήγησή της στο LIFO.gr

 

Eπρεπε να περάσουν τα χρόνια για να αναφανεί το ποιητικό μέγεθος αυτής της γυναικείας φωνής. Τώρα είμαστε βέβαιοι και το ομολογούμε – όχι δημόσια, αλλά στις παρέες μας, που είναι και το σημαντικότερο: η Αγγελάκη-Ρουκ, είναι μια από τις μεγαλύτερες Ελληνίδες ποιήτριες που υπήρξαν ποτέ. Το έργο της, με αξιοθαύμαστη συνέχεια, έχει εφεύρει μια δική του γλώσσα, απλή και βαθιά, όπως τα ζωτικά στοιχεία.Αρχίζουμε το αφιέρωμά μας με τον μεγάλο αυτοβιογραφικό της μονόλογο, που δημοσιεύτηκε φέτος στη LIFO.

Αυτή είναι η ζωή μου

Γ εννήθηκα στα Εξάρχεια, Μεταξά και Μεσολογγίου. Και να που με τα χρόνια πάλι εδώ επέστρεψα, ψηλά στην Ασκληπιού όπου ζω τώρα. Τα θυμάμαι, όταν ήμουν κορίτσι, ως μία πολύ συμπαθητική γειτονιά του κέντρου, όπου έμεναν αρκετοί φοιτητές, καλλιτέχνες, άνθρωποι των γραμμάτων κ.λπ., απλοί, φιλικοί, δίχως την κολωνακιώτικη υπεροψία που παραμόνευε λίγα στενά παραπάνω. Τώρα, πια, βέβαια είναι μια περιοχή «καταραμένη», όπως και όλο το παλιό αθηναϊκό κέντρο θαρρώ. Δεν κυκλοφορώ πλέον για να το διαπιστώσω ιδίοις όμμασιν που λένε, αλλά δεν θέλει και πολύ, το «πιάνεις» στον αέρα, ακόμα και από το μπαλκόνι σου.


Βεβαίως και μένω στο νοίκι. Ήταν μια σοφή επιλογή της οικογένειάς μου, που ακολούθησα κι εγώ. «Μα, πώς εσείς, ένας επιτυχημένος δικηγόρος, δεν έχετε αποκτήσει δικό σας διαμέρισμα;», ρωτούσαν τότε κάποιοι τον πατέρα μου. «Μια ιδιοκτησία είναι ήδη αρκετή...», απαντούσε εκείνος, εννοώντας το εξοχικό μας στην Αίγινα με τις φιστικιές, τον μικρό μου παράδεισο. Έναν παράδεισο που χρωστώ, ουσιαστικά, σε μία καταστροφή, μια κι εκείνος το είχε πάρει το '23 μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών – είχαν μεγάλη περιουσία στα Δαρδανέλλια οι παππούδες, αλλά τότε χάθηκαν όλα και μας έμεινε η Αίγινα. Αγαπούσε, ξέρετε, πολύ τη γη και πέρασε και σε μένα αυτή την αγάπη. Δυστυχώς, βέβαια, λόγω υγείας δεν μπορώ πια να ταξιδέψω στο νησί κι αυτό μου έχει στοιχίσει.

«Ανατολίτης» ο πατέρας, «δυτική» η μητέρα, μια και ήταν από την Πάτρα, που στην εποχή της φάνταζε πιο πολιτισμένη και από την Αθήνα. Λιμάνι βλέπετε, πύλη για την Ευρώπη και τα λοιπά, μέχρι όπερα διέθετε. Ένιωθα, λοιπόν, να ενώνω στην ύπαρξή μου Ανατολή και Δύση. Κοσμοπολίτες οι δικοί μου, άνθρωποι ανοιχτόμυαλοι, προοδευτικοί, κοσμοπολίτισσα κι εγώ από κούνια! Περίμενα, θυμάμαι, πώς και πώς να τελειώσω το γυμνάσιο –πήγαινα σε αυτό του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου– και να φύγω στη Γαλλία για σπουδές κοντά στον Νίκο τον Καζαντζάκη, τον νονό μου, που με περίμενε εκεί. Δυστυχώς, απεβίωσε έναν μόλις μήνα προτού κάνω εκείνο το ταξίδι... Εν τέλει, έκανα πρώτα εδώ αγγλική φιλολογία κι έπειτα πήγα κι έμεινα με τη νονά μου, την Ελένη, στη Νίκαια και ύστερα στη Γενεύη, όπου σπούδασα μεταφράστρια και διερμηνέας.
Έγραφα από κοριτσάκι. Αρχικά ιστοριούλες, έπειτα ποίηση. Πρωτοδημοσίευσα στο περιοδικό «Καινούργια Εποχή» το φθινόπωρο του '56. Ήταν το ποίημα «Μοναξιά». Λες κι ήξερα τότε ακόμα, 17 χρόνων κοπέλα, τι ακριβώς σήμαινε αυτό! Ο νονός μου, όταν το διάβασε, ενθουσιάστηκε, μου έκανε κριτική διθυραμβική, αλλά δεν τον πήρα σοβαρά, άργησα να πιστέψω στον εαυτό μου ή μάλλον στη γραφή μου. Με τα χρόνια αντιλαμβάνομαι, βέβαια, πόσο με είχε βοηθήσει το περιβάλλον και τα διαβάσματα που είχα από πιτσιρίκα – σπάνια τύχη. Σπάνιο είναι, όμως, για έναν ποιητή να αναγνωριστεί στην ακμή του και εν ζωή, όπως συνέβη μ' εμένα. Από την ποίηση, ωστόσο, δεν βιοπορίζεται κανείς. Ούτε εύκολα, ούτε καν δύσκολα – βασικά, από τις μεταφράσεις έζησα και ζω.


Σ ιχαίνομαι το χρήμα και όλη τη νοοτροπία πίσω από την απόκτησή του. Είναι το πιο εθιστικό ναρκωτικό, το πλέον καταστροφικό. Ήμουν, βέβαια, καλοαναθρεμμένη, από σπίτι, στερημένα δεν έζησα, έμαθα όμως να μην κοιτάω πέρα από τα χρειαζούμενα. Αυτό το λιτό πνεύμα διέπνεε όλη την οικογένεια και φυσικά την ανατροφή μου. Ούτε ως κοπέλα μ' ενδιέφεραν τα λούσα – τα διαβάσματα και τα γραπτά μου μ' ένοιαζαν, οι έρωτες επίσης, η τρυφηλότητα όμως ποτέ.

Σε μια συνέντευξη που έδωσα πρόσφατα σε εφημερίδα έβαλαν τίτλο ότι είπα, τάχα μου, πως μόνη ελπίδα μας είναι η καταστροφή. Όμως δεν σοβαρολογούσα, αστειευόμουν. Πιστεύω, αντίθετα, ότι εποχές που είναι πρέπει να αναζητήσουμε ξανά την ελπίδα, μια ελπίδα που περιπλανιέται δεξιά-αριστερά άστεγη, άνεργη, αποπροσανατολισμένη, να τη στεγάσουμε εντός μας και τη βάλουμε να μας κάνει καμιά δουλειά. Για να γίνει, βέβαια, αυτό θα πρέπει να πάψουμε τις διχόνοιες και να συνενωθούμε. Αρκετά με τους εμφύλιους διχασμούς σε αυτήν τη χώρα. Και σιγά τους διχασμούς δηλαδή, εγώ απλώς βλέπω να τσακώνεται το αφεντικό του Κώστα με το αφεντικό του Νίκου και ο υπάλληλος της Καίτης με τον υπάλληλο του Γιώργου, δεν μπαίνει δηλαδή καν θέμα ουσιαστικών διαφορών...

Η ποίηση δεν έχει κανόνες, δεν τους χρειάζεται! Για την ακρίβεια, έχει τους δικούς της ιδιαίτερους κανόνες, που μπορείς να τους διαμορφώνεις μόνος σου. Ίσως γι' αυτό ταίριαζε τόσο με την ιδιοσυγκρασία μου. Αν είμαι αισιόδοξη για το μέλλον της ποίησης; Κοίτα, όσο υπάρχουν άνθρωποι πάντα θα υπάρχει, πιστεύω, αυτή η βαθιά εσωτερική ανάγκη που την υπαγορεύει. Ίσως όμως και όχι. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το ίδιο το ανθρώπινο μέλλον, πόσο μάλλον αυτό της ποίησης! Στην Ελλάδα πάντως έχει «ψωμί» ακόμα, αν κρίνω από τα γραπτά που μου στέλνουν. Ποίηση μπορεί να γράψει κανείς και στην οθόνη του υπολογιστή –εγώ όχι, είμαι βλέπετε άλλης γενιάς–, το βρίσκω ωστόσο συγκινητικό σε μία τόσο προηγμένη τεχνολογικά εποχή να υπάρχουν άνθρωποι που να επιμένουν να βασανίζονται πάνω από μια κόλλα χαρτί. Θα συμβούλευα, πάντως, όποιον επιθυμεί να γίνει ποιητής να σκύψει καταρχάς στην πραγματικά μεγάλη ποίηση, να νιώσει ξετρελαμένος μαζί της, όπως εγώ μικρότερη, όταν ανακάλυψα τον Καβάφη, κι ύστερα να βάλει πλώρη για τα βαθιά.

Η μετάφραση είναι μια ολόκληρη τέχνηαπό μόνη της. Ουσιαστικά, είναι σαν να γράφεις ένα παράλληλο, «δικό σου» βιβλίο. Έχει τύχει, ξέρετε, να αλλάξω ολόκληρες προτάσεις προκειμένου να αποδοθούν καλύτερα στη δική μας γλώσσα. Έπειτα, αν συναντήσεις κάποια παροιμία, ένα σχήμα λόγου κ.λπ., τι θα κάνεις; Αυτούσιο δεν θα έχει νόημα, θα πρέπει, λοιπόν, να βρεις αντιστοιχίες στη δική σου γλώσσα. Έχω μεταφράσει από αγγλικά και από γαλλικά, αλλά πιστεύω πως οι καλύτερες μεταφράσεις μου είναι από ρωσική λογοτεχνία και ποίηση, όπως του Πούσκιν και του Μπρόντσκι – λατρεύω τη γλώσσα αυτή, ίσως επειδή την είχα πρωτομάθει κοντά στην γκουβερνάντα μου.

Η σχέση μου με τον Ρόντνεϊ Ρουκ ήταν καθοριστική. Γνωριστήκαμε σε μία ταβέρνα στην Πλάκα το '63, παντρευτήκαμε μόλις δύο βδομάδες μετά και ήμαστε μαζί μέχρι τον θάνατό του το 2007. Αγαπηθήκαμε βαθιά με αυτό τον άνθρωπο. Υπήρχε μεταξύ μας άπειρος σεβασμός, εκτίμηση και κατανόηση. Τίμιος, ευθύς, ειλικρινής, ήταν ο ιδανικός σύντροφος ζωής. Καθένας μας ήταν απολύτως ελεύθερος να κάνει τα δικά του πράγματα, αλλά ήξερε ότι ο άλλος ήταν πάντα εκεί. Ταξιδέψαμε πολύ μαζί, πήγαμε Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Ινδία... Παιδιά δεν αποκτήσαμε γιατί μυστικά κάπου μας «βόλευε» και τους δύο αυτό – εγώ είχα την ποίηση και τις μεταφράσεις, εκείνος ήταν χαμένος στα βιβλία του, όντας κλασικός φιλόλογος, πού καιρός γι' άλλα! Όχι, δεν το μετάνιωσα, δεν ήμασταν εμείς για παιδιά.

Δεν υπάρχει καμιά υψηλά ιστάμενη μεταφυσική αλήθεια. Υπάρχει μόνο η προσωπική αλήθεια που καθένας τη βρίσκει στο τέλος μόνος του, δεν μπορεί να του την εμφυσήσει κανείς. Και τι πιο αληθινό από έναν τρόπο ζωής τέτοιο, ώστε να καταφέρνεις να μην πληγώνεις και να μην πληγώνεσαι! Εμένα εκείνο που με πληγώνει περισσότερο είναι η μωροφιλοδοξία κάποιων ανθρώπων και η τάση τους να σε εκμεταλλεύονται. Εκείνο, αντίθετα, που εκτιμώ απεριόριστα είναι η γενναιοδωρία, υλική και πνευματική.

Α ν με ευνόησε η ζωή; Και ναι και όχι. Σίγουρα με ευνόησε στο ότι κατάφερα να κάνω αυτό που ήθελα, να ζήσω με τους δικούς μου όρους, δίχως να μου επιβληθεί οτιδήποτε. Είχα, ωστόσο, την ατυχία να πάθω μικρή μια άσχημη λοίμωξη (σταφυλόκοκκο) που μου άφησε κουσούρια και για την οποία η θεραπεία ανακαλύφθηκε μόλις λίγους μήνες μετά – αν την είχα πάρει έγκαιρα, θα ήμουν υγιής, από την άλλη, βέβαια, μπορεί να μη γινόμουν ποτέ ποιήτρια. Το ποίημα, βλέπετε, πρέπει να έχει κάποια πληγή για να ακουμπήσει, ψυχική ή σωματική...

Με θλίβει που δεν μπορώ να κινούμαι πλέον. Μεταφράσεις δεν μπορώ να κάνω πια. Τελευταία, επίσης, δεν έχω καθόλου έμπνευση, έναν χρόνο έχω να γράψω οτιδήποτε. Ίσως είναι η περίοδος. Ο ποιητής έχει βλέπετε τις περιόδους του, ακριβώς όπως οι γυναίκες. Νιώθω, επίσης, τη μνήμη μου να με εγκαταλείπει. Αυτό το τελευταίο, βέβαια, μπορεί να είναι ταυτόχρονα πρόβλημα αλλά και ευλογία. Ακόμα και από τους έρωτές μου, ακόμα και από τον Ρόντνεϊ, το μόνο που μπορώ να ανακαλέσω πλήρως είναι η γεύση. Αυτή είναι, φαίνεται, η τελευταία αίσθηση που διατηρείται έντονη.

Η Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ διαβάζει την «Ανορεξία της Ύπαρξης»


Αυτό είναι ένα νέο ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ και δημοσιεύεται για πρώτη φορά στο τεύχος της «Ποιητικής» που μόλις κυκλοφόρησε. Δεν σε πιάνει από τα μούτρα (όπως συνηθίζει η κακή ποίηση), όμως σου κολλάει στο μυαλό – σαν τραγούδι που ξέρεις, και δεν θυμάσαι πού το πρωτάκουσες...


Το τελευταίο ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη Ρουκ

Καθρέφτη μου, σ' εσένα μιλάω, εσένα έχω μπροστά μου, άλλο κανένα. Οι άνθρωποι, φίλοι, χάθηκαν. Χάθηκαν απ' τη ζωή ή χάθηκε το νόημα που έβρισκαν σε μένα; Με κοιτάς, σε κοιτώ, ένα πρόσωπο νεανικό προσπαθώ να θυμηθώ, ωραίο ποτέ, όμως πάντα εκφραστικό της στιγμής και μόνο. Σ' αγνοούσα τότε κι έτρεχα, λαχάνιαζε το σώμα που μου είχε απομείνει –ανάπηρο απ' την αρχή–, ήθελα να το εκμεταλλευτώ, να το χαρώ, ν' αφεθώ στον αέρα, στη θάλασσα, στον αμερόληπτο έρωτα. Τις φιλενάδες μου με τα τέλεια κορμιά που έλαμπαν στον ήλιο, δεν ζήλεψα ποτέ, δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι οι άνθρωποι μου είχαν στερήσει κάτι που μου ανήκε. Και τώρα ήρθε της εξομολόγησης η ώρα. Μικρέ μου καθρέφτη, που τελευταία σ' έχω συνέχεια μπροστά μου για να σε συνηθίσω: Σε μισώ. Θα με συγχωρέσεις; Μίσος τι θα πει δεν ήξερα. Αλλά τώρα, να, βλέπω το πρόσωπό μου κι εξαγριώνομαι ενάντια στη φύση. Μέσα μου βαθιά, βέβαια, ξέρω ότι ο εχθρός μου δεν είσαι εσύ, αλλά ο χρόνος. Ο χρόνος όμως παραμένει πάντα ασύλληπτος αφού τα αμαρτήματά του όλο αναβάλλονται κι αυτός διαφεντεύει ακόμη τη ζωή μου. Καθρέφτη μου, θύμα είσαι κι εσύ του ανθρώπινου παραλογισμού. Σ' ευχαριστώ που μου παραστέκεσαι και μ' αφήνεις να σε μισώ.

Αφιέρωμα στην νικήτρια των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας 2015 Kατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ Facebook Twitter
Η ποιήτρια στο σπίτι της. Φωτογραφία: Σπύρος Στάβερης/ LIFO
Η ποιήτρια στο σπίτι της. Φωτογραφία: Σπύρος Στάβερης/ LIFO

Oι απαντήσεις της στο ερωτηματολόγιο του Προυστ 

Ποια είναι η εικόνα που έχετε για την απόλυτη ευτυχία; Να μην έχω καμία υποχρέωση, να κάνω αυτά που θέλω, ηρεμία, ησυχία, σκέψεις, σημειώσεις και ξεκούραση, πριν την τελική ξεκούραση.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας; Φοβάμαι γιατί είμαι μόνη μου, μην πέσω, γιατί αν πέσω, δεν έχω κανέναν να με σηκώσει.

Ποιο εν ζωή πρόσωπο εκτιμάτε περισσότερο; Τον Τίτο Πατρίκιο.

Σε ποιο πράγμα προδώσατε τον εαυτό σας και μετανιώνετε περισσότερο γι' αυτό; Δεν έχω προδώσει ποτέ, είναι ένα από τα ελάχιστα πράγματα για τα οποία είμαι περήφανη.

Για ποια προδοσία του εαυτού τους οικτίρετε τους άλλους; Δεν κρίνω τους άλλους.

Ποιο εν ζωή πρόσωπο σιχαίνεστε περισσότερο; Σιχαίνομαι αυτούς που σιχαίνονται τους άλλους.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας απόφθεγμα; "To be, or not to be?"

Τι νοσταλγείτε περισσότερο; Τα νιάτα μου.

Ποιο είναι το πιο εξωφρενικό πράγμα που έχετε κάνει; Εάν εξωφρενικό σημαίνει ριψοκίνδυνο, τότε έχω κάνει πολλά.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας ταξίδι; Το ταξίδι μου στην Αμερική.

Ποια θεωρείτε την πιο υπερεκτιμημένη αρετή; Τη δημοσιότητα.

Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σας; Η ντομπροσύνη.

Ποιο χαρακτηριστικό προτιμάτε περισσότερο σε κάποιον; Την απλότητα και την γλυκύτητα.

Τι θεωρείτε πιο σημαντικό στους φίλους σας; Την ευθύτητα.

Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που σας έχουν δώσει; Σε ένα γράμμα που μου είχε στείλει ο νονός μου Νίκος Καζαντζάκης "κλωσσοπούλι του Παρνασσού μην με ντροπιάσεις"

Πότε κλάψατε για τελευταία φορά; Δεν θυμάμαι, θέλω να κλάψω και δεν βγαίνουν δάκρυα.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος μύθος για τη διασημότητα; Η σημασία της.

Διαλέξτε πέντε λέξεις που περιγράφουν τον εαυτό σας; Καρδιά, υγεία, έρωτας, φύση, φιλία.

Ποιοι είναι οι δύο καλύτεροί σας φίλοι; Ο Νίκος και ο Γιάννης

Ποια μουσική θα θέλατε να παίξουν στην κηδεία σας; Mozart.

Τι θεωρείτε ως έσχατο βαθμό δυστυχίας; Την αρρώστια.

Πού θα θέλατε να ζείτε; Εδώ που ζω και κυκλοφορώ.

Ποια είναι η αγαπημένη σας απασχόληση; Το γράψιμο και το διάβασμα.

Σε ποιες περιπτώσεις λέτε ψέματα; Όταν κάτι αφορά τα μυστικά των άλλων.

Τι απεχθάνεστε περισσότερο στην εμφάνισή σας; Δεν ήμουν ποτέ ωραία, αλλά τώρα μισώ τα σημάδια του χρόνου.

Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιείτε υπερβολικά; Ενσυνείδητα δεν επανάλαμβάνομαι, υποσυνείδητα δεν ξέρω. Ας το κρίνουν οι άλλοι.

Τι ή ποιον αγαπάτε περισσότερο στη ζωή σας; Το πρόσωπο που αγαπάω περισσότερο είναι ο άνδρας μου που πέθανε.

Για ποιο πράγμα μετανιώνετε περισσότερο; Δεν μετανιώνω.

Πότε και πού υπήρξατε ευτυχισμένης; Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που έζησα μια ζωή με τους δικούς μου όρους.

Ποιο ταλέντο θα θέλατε να είχατε; Αυτό που έχω.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς; Θα αναφέρω ποιητές: Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης, Σαρλ Μπωντλαίρ και ένα σωρό άλλοι

Ποιος είναι ο αγαπημένος σας φανταστικός ήρωας; Η Άννα Καρένινα.

Ποιοι είναι οι πραγματικοί ήρωες σας; Οι επιζώντες.

Ποια είναι τα αγαπημένα σας ονόματα; Αλέξης, Αντώνης, Κατερίνα, Ελένη.

Τι απεχθάνεστε περισσότερο; Το ψέμα.

Ποια είναι η παρούσα διανοητική σας κατάσταση; Ακόμα βαστάει ο νους.

Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον εαυτό σας, τι θα ήταν αυτό; Την ηλικία μου.

Aν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στην οικογένεια σας, τι θα ήταν αυτό; Τίποτα.

Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερή σας επιτυχία; Το ότι έχω γράψει μερικά καλά ποιήματα.

Αν μπορούσατε να διαλέξετε πώς να επιστρέψετε στη ζωή, τι θα θέλετε να είστε; Αυτό που είμαι τώρα, πάλι από την αρχή.

_______________

Η Σοφία Φιλιππίδου διαβάζει ένα ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ στο LIFO.gr

ΕΠΟΧΗ ΑΝΤΙΠΑΘΕΙΑΣ

Από τη συλλογή "Η ανορεξία της ύπαρξης" (2011)

 

Η αντιπάθεια απλώνεται σαν πανώλη
αντίπαλος είναι του πάθους
εχθρός της συμπόνιας.
Τα ζώα που με ημέρευαν
-όλα τ' αγαπούσα-
σέρνονται τώρα σαν φίδια
στέκονται σαν αρπαχτικά
με γουρλωμένα μάτια
και μήνυμα μου στέλνουν
πως ό,τι ζει δεν είναι πάντα για καλό
κι ό,τι πεθαίνει
δεν είναι πάντα απελπισία.
Οι άντρες
με τα προκλητικά παντελόνια
υφάσματα τεντωμένα με φαντασία
ελαφρά αξύριστοι
με την έξυπνη ματιά
που μεταμορφωνόταν σε κτηνώδη
και χυνόταν πηχτή
στα λευκά σεντόνια
βουλιάζουν
στα μουχλιασμένα νερά της μνήμης
κι ούτε λίγη συμπάθεια
δεν αφήνουν πίσω τους
λίγο δέος για τα κατορθώματά τους.
Και οι γυναίκες, οι φιλενάδες,
που μαζί πλέκαμε τον ιστό της ζωής
γελάγαμε με κάθε στραβο-βελονιά
κι άνθιζαν τα απόρρητα μυστικά
στα λαμπερά χείλη μας
εμείς, που στα σπλάχνα μας
νιώθαμε την παρουσία μας στη γη
σημαντική
ακόμη κι αν μόλις είχε βροντήξει
πίσω του την πόρτα «εκείνος»,
έγιναν κουραστικές κυρίες
με εμμονές, μανίες νοικοκυροσύνης
ή απελπισμένες κινήσεις
για να προλάβουν το τελευταίο τρένο
της διασημότητας.
Αλλά τη φοβερότερη αντιπάθεια
τη νιώθεις για κείνον
που τα νιώθει όλ' αυτά
λες κι ήταν αυτός κάποιο ανώτερο ον
λες κι είχε φτερά
και πετούσε πάνω από νεκρούς
φιλοδοξίες και απορρίμματα
λες κι ήταν
ο δικός σου εαυτός
λιγότερο άχρηστος και αντιπαθητικός.

Αφιέρωμα στην νικήτρια των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας 2015 Kατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ Facebook Twitter
Η ποιήτρια στο εξοχικό της στην Αίγινα. Φωτ.: Πάνος Μιχαήλ/ LIFO

Η απόλυτη ποίηση της Κατερίνας Αγγελάκη -Ρουκ

Λ ευκό σε λευκό. Ο τόμος είναι συνταρακτικά απέριττος. Μια σπουδαία σπουδή στον μινιμαλισμό που λέει πολλά. Μια μνεία στον Καζιμίρ Μάλεβιτς και στο Άσπρο τετράγωνο σε άσπρο φόντο. Η ποίηση είναι απόλυτη. Η ποίηση είναι συγκεντρωμένη εδώ, παρά δύο έτη μισός αιώνας αντιμαχία, αλλά και ερωτοτροπία, με τη Σιωπή. Γιατί, τι άλλο είναι πια η ποίηση των λέξεων αν όχι μια αντιμαχία και, συνάμα, ερωτοτροπία με τη Σιωπή;

Ημερομηνίες: 1963, 1971, 1974, 1977, 1978, 1982, 1984, 1990, 1993, 1995, 1996, 2001, 2003, 2005, 2011

Τίτλοι: Λύκοι και Σύννεφα. Ποιήματα '63-'69. Μαγδαληνή, το μεγάλο θηλαστικό. Τα σκόρπια χαρτιά της Πηνελόπης. Ο θρίαμβος της σταθερής απώλειας. Ενάντιος Έρωτας. Οι Μνηστήρες. Επίλογος Αέρας. Άδεια Φύση. Λυπιού. Ωραία Έρημος η Σάρκα. Η ύλη μόνη. Μεταφράζοντας σε έρωτα της ζωής το τέλος. Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα. Η ανορεξία της ύπαρξης.

Αγαπημένο, Ι: «Ό,τι δικό σου παραληρεί / στα σύδεντρα, στις χλοερές αυτοκρατορίες / των ονείρων / στις περίλαμπρες σιωπές του κισσού / στης φτέρης τις βουβές συγκοπές / στις κρασάτες λιγοθυμιές των φθινοπωρινών φύλλων./ Το νόημά σου αναβλύζει:/ ότι καμιά ζωή / δεν είναι πιο δυνατή απ' τον πόθο / καμιά πράξη πιο τελειωτική / από την ποίηση». (Στο δάσος, 1982)

Σχόλιο, Ι: Only poetry isn't shit (Roberto Bolaño, 2666)
Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ Ποίηση, 1963-2011 Εκδόσεις Καστανιώτη Σελίδες 505

Αγαπημένο, ΙΙ: «Τη μέρα της βάφτισης / μου υποσχέθηκαν / καλή λαμπάδα στον ουρανό / με τα σύννεφα και τους αγγέλους.// Πόνος τα ζώα χωρίς τροφή / στα νυχτερινά χαντάκια / να προσεύχονται στο φεγγάρι [...] Δε φτάνει ο έρωτας / άνεμος ανεπίστρεπτος / έρχεται ανώνυμος / στις ευωδιασμένες στέγες, στους αγρούς / εγκαθίσταται / συνεσταλμένος αυτοκράτορας / ειρηνικής βίας./ Δε φτάνουν / τα σχέδια φυγής / καραβιών σκιές / στις απόμερες γωνιές των παραμυθιών / σεμνοί σταθμοί / ευκάλυπτοι και βαγόνια / π' αγγίζουν τα νερά ως τα καΐκια./ Δε φτάνουν / οι φωνές τραγουδιστών / γέννα της φωτιάς / και της καλής τρέλας / δε φτάνουν / οι πράξεις που επαναλαμβάνονται:// ελεημοσύνη, μελέτη / στα γνωστά εργαστήρια / ο φόβος, η λιποψυχία των γενναίων / οι κινήσεις της οργής / τα χτίσματα της φαντασίας και του πλούτου / η τακτική επιστροφή της νύχτας». (Ευαγγελισμοί, 1963)

Σχόλιο, ΙΙ: Το ποίημα «Ευαγγελισμοί» είναι αφιερωμένο στον Ν.Δ. Καρούζο. Όσο κυλάνε τα χρόνια, τόσο νιώθω πώς συνηχούν οι φωνές της Κατερίνας και του Νίκου, πόσο τους έθελγε η πάλη με τη φθορά, πόσο οι σχηματισμοί των λέξεών τους τείνουν να γίνουν αγέρωχα μπλουζ, άνθη ενάντια, κονταροχτυπήματα με το μακελειό της καθημερινότητας. Ρουκ και Καρούζος, όπως λέμε Thomas Bernhard και IngeborgBachmann, φωνές που μέσα τους ακούς το τραχύ παμπάλαιο και το στιλπνό καινούργιο. Φωνές που με τη σάρκα φιλοσοφούν.

Αγαπημένο, ΙΙΙ: «Θέλω να γράψω ένα ποίημα για τη μοίρα / γιατί αυτή οδηγεί τη χειράμαξα με το ποίημα./ Αυτή εκπαιδεύει / και ξαφνικά γνωρίζουμε / τα φυτά απ' τις κρυφές εκκρίσεις τους / τα πουλιά από την άλλη τους λαλιά / την ψυχή από τη μουγκή της την κραυγή./ Η μοίρα μάς μαθαίνει / πώς να υπακούμε / στο διαφορετικό πρόσταγμα / της κάθε σάρκας / και πώς οι ανατριχίλες στο δέρμα εκείνου υψώνονται / σελίδες αφηνιασμένες./ Όχι το ταλέντο / αλλά οι άπειρες συμπτώσεις / άφησαν να πέσει στο χώμα / ώριμος καρπός το ποίημα [...] Θα 'θελα να γράψω ένα ποίημα εμπνευσμένο / αλλά η μοίρα σαν να μην οδηγεί πια». («Θέλω να γράψω ένα ποίημα», 2005)

Σχόλιο, ΙΙΙ: Και αυτό το ποίημα αφιερωμένο. Στον Αντώνη Φωστιέρη, εν προκειμένω. Η Ρουκ φτάνει στις ακρώρειες της γλώσσας, κάνει να την αφήσει και να φύγει (Καρούζος: «να φύγου απ' τη γλώσσα, να φύγου»), αλλά μένει εκεί. Πού αλλού τέτοιο θάλπος ; Αν όχι στη γλώσσα; Αν όχι στις λέξεις; Στων λέξεων το κονάκι, στων λέξεων το τσαρδί;

Αγαπημένο, IV: Όταν ο άγγελος είναι κόκκινος / και νυχοπατάει / στο σφουγγαρισμένο άσπρο / πιστεύοντας στην εσωτερική του φλόγα / κι αερίζοντάς τη στο παράθυρο / είναι που 'χει ερωτευτεί τα εγκόσμια / τόσο πολύ / που αποφεύγει να τα συγκρίνει με τα επάνω./ [...] Ο άγγελος / που θα γίνει λουλακής προς το βράδυ / θα τελειώσει το τσιγάρο του / και θα φύγει». («Αγγελικά Ποιήματα», 1978)

Σχόλιο, IV: Ποίημα αφιερωμένο στον Αλέκο Φασιανό, ποίημα λίαν εικαστικό, με χρώματα καμωμένο (κόκκινο, άσπρο, λουλακί) και με εικόνες (φουμάρει, θα έλεγε ο Καρούζος, ο άγγελος). Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ ξέρει να σκηνοθετεί με απαράμιλλη ευαισθησία την πραγματικότητα, να την κάνει πιο πραγματική, να της προσδίδει την αλήθεια που της αρμόζει, να την κάνει ονειρική και μαζί βαριά και βαθιά υλική. «Όχι άλλη πραγματικότητα!» ανέκραζε ο Καρούζος, εννοώντας ακριβώς ότι πρέπει να μας δοθεί επιτέλους η πραγματική διάσταση της πραγματικότητας: η ποιητική διάσταση.

 

Αφιέρωμα στην νικήτρια των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας 2015 Kατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ Facebook Twitter
Η ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ παραλαμβάνει το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων 2015 για το σύνολο του έργου της. ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΛΑΧΟΣ
Αφιέρωμα στην νικήτρια των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας 2015 Kατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ Facebook Twitter
Αφιέρωμα στην νικήτρια των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας 2015 Kατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ Facebook Twitter
Η ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ παραλαμβάνει το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων 2015 για το σύνολο του έργου της. ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΛΑΧΟΣ, Φωτ.: Σπύρος Στάβερης/LIFO, Σωκράτης Σωκράτους/ LIFO, Aρχείο

εξι ποιήματα

 

Πέντε χρόνια μετά το «Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα», η  Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ επανήλθε με τη συλλογή «Η ανορεξία της ύπαρξης». Πρόκειται για 27 σύντομα ποιήματα που, ενώ μιλούν για τον μαρασμό της σάρκας, την έκλειψη του πόθου, την αδιαφορία που μουδιάζει το ώριμο πνεύμα καθώς εξοντώνεται από τον χρόνο, έχουν την ένταση και την κρυφή οργή μιας σπάνιας ιδιοσυγκρασίας που αρνείται να συνθηκολογήσει με τον θάνατο του φωτός. H LifO είχε τη χαρά να προδημοσιεύσει έξι ποιήματα. Τελειώνουμε με αυτά.

Η ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΞΗΣ
Στον Κ. Ν.

 

Η σάρκα έγινε σελίδα
το δέρμα χαρτί
το χάδι έννοια αφηρημένη
το σώμα καινούρια θεωρία του ανύπαρχτου.
Αλήθεια, πώς να περιγράψω
τη φύση όταν μ' έχει εγκαταλείψει
και μόνο στην πρεμιέρα του φθινόπωρου
θυμάται να με προσκαλέσει καμιά φορά;
Ελπίζω να βρω το θάρρος
μια τελευταία επιθυμία να εκφράσω:
γδυτό ένα ωραίο αρσενικό να δω
να θυμηθώ, σαν τελευταία εικόνα
να κουβαλώ το ανδρικό σώμα
που δεν είναι ύλη
αλλά η υπερφυσική ουσία του μέλλοντος.
Γιατί αυτό θα πει ηδονή:
ν' αγγίζεις το φθαρτό
και να παραμερίζεις το θάνατο.

ΥΠΑΡΞΙΑΚΕΣ ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ
Τι ωραίος που ήταν ο έρωτας!
Πολιορκούσε χωρίς ενοχές
πολεμούσε χωρίς αιχμές, χωρίς φιλοδοξίες.
Λιοπύρι τα μεσάνυχτα
καλοκαιριά στον πάγο
έρωτας, το αντίθετο του αληθινού
έδινε στο πραγματικό ουσία.
Ήταν ωραία η ευωδιά του ιδρώτα
σοφά τα συμπεράσματα της σάρκας τότε
της σάρκας, της πιο παραμελημένης θεάς.
Τη ζωή μου βλέπω τώρα
σαν ένα ντοκιμαντέρ
που δείχνει σπάνια της φύσης πουλιά
ξεχασμένες του κόσμου ακτές
απλησίαστες κορφές.
Τις κινήσεις της ψυχής μου
παρακολουθώ στην οθόνη.
Ποια μέθοδο ακολουθεί άραγε η ψυχή
για να επιζήσει για λίγο ακόμη χωρίς μέλλον;
Το ψέμα; Την αλήθεια;
Ή αφήνεται στη φυσικότητα του είναι;
Ποιανού «είναι»;
Πώς μπορεί να υπάρξει «είναι» χωρίς μέλλον;
Όταν πια μόνο μια κάποια ιδέα οδηγεί στο σώμα
μόνο τ' όνειρο φέρνει το πάθος;
Όσο για τον έρωτα τον τελευταίο
είναι σαν τον πρώτο:
βλασταίνει στο χωράφι του Πλάτωνα.

ΕΝΑ ΑΠΛΟ ΚΡΕΒΑΤΙ
Κινήσεις που οδηγούν
σ' ένα απλό κρεβάτι
πώς να εμπνεύσουν πια;
Κρεβάτι χωρίς παραστάτη
χωρίς εφιδρώσεις
χωρίς εντυπώσεις
ένα άδειο στρωμένο πανί
μία οθόνη δίχως προβολή
και κινήσεις μονοσήμαντες
που σημαίνουν μόνο το τέλος
της μέρας.
Μια ειρήνη υπόγραψα φαίνεται
χωρίς καμιά μάχη
να 'χει κερδηθεί ή χαθεί.
Ειρήνη είναι ο ύπνος
που έρχεται περιβρεγμένος
μόνο με την ελπίδα
του ονείρου.
Αλλά, αναπάντεχα
μια γλύκα απλώνεται στην επιφάνεια
της ταλαιπωρημένης σάρκας.
Τέλειωσε και τούτο το βράδυ.
Ακόμη ένα κομμάτι χρόνου
που δεν πρόδωσα
δε βλαστήμησα
την ώρα και τη στιγμή.
Ήταν η μέρα καλή
καμιά δεν ένιωσα νέα πληγή
καμιά δεν κακοφόρμισε παλιά.
Κρεβάτι απλό
με τέσσερα πόδια
και καλοκαιρινά σεντόνια
βάναυσα λευκά.

ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ
Αν σ' έχει ξεχάσει ο έρωτας
εσύ θα τον ξαναθυμηθείς
μόλις η ματιά σου αγγίξει τη φύση
τις πλαγιές, τα κύματα
τα φυλλοβόλα δέντρα
που δεν αμφισβητούν ποτέ τις εποχές
τα ζώα που βγαίνοντας
απ' την κοιλιά της μάνας τους
ξέρουν κιόλας πώς να ζήσουν
πώς ν' αντισταθούν στους εχθρούς
που τους έχει ορίσει η φύση.
Πρόσεξε μόνο μην η ζωντανεμένη ανάμνηση
πέσει πάνω στο σωρό
απ' τις προδομένες προσδοκίες σου
τ' αναπάντητα όνειρά σου.

Η ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ
Ευγνωμονώ τις ελλείψεις μου
ό,τι μου λείπει με προστατεύει
από κείνο που θα χάσω
όλες οι ικανότητές μου
που ξεράθηκαν στο αφρόντιστο χωράφι της ζωής
με προφυλάσσουν από κινήσεις στο κενό
άχρηστες, ανούσιες.
Ό,τι μου λείπει με διδάσκει
ό,τι μου 'χει απομείνει
μ' αποπροσανατολίζει
γιατί μου προβάλλει εικόνες απ' το παρελθόν
σαν να 'ταν υποσχέσεις για το μέλλον.
Δεν μπορώ, δεν τολμώ
ούτ' έναν άγγελο περαστικό
να φανταστώ γιατί εγώ
σ' άλλον πλανήτη, χωρίς αγγέλους
κατεβαίνω.
Η αγάπη, από λαχτάρα που ήταν
έγινε φίλη καλή
μαζί γευόμαστε τη μελαγχολία του Χρόνου.
Στέρησέ με -παρακαλώ το Άγνωστο-
στέρησέ με κι άλλο
για να επιζήσω.

ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Τα ποιήματα δεν μπορούν πια
να 'ναι ωραία
αφού η αλήθεια έχει ασχημύνει.
Η πείρα είναι τώρα
το μόνο σώμα των ποιημάτων
κι όσο η πείρα πλουταίνει
τόσο το ποίημα τρέφεται και ίσως δυναμώσει.
Πονάν τα γόνατά μου
και την Ποίηση δεν μπορώ πια να προσκυνήσω,
μόνο τις έμπειρες πληγές μου
μπορώ να της χαρίσω.
Τα επίθετα μαράθηκαν
μόνο με τις φαντασιώσεις μου
μπορώ τώρα την Ποίηση να διανθίσω.
Όμως πάντα θα την υπηρετώ
όσο βέβαια εκείνη με θέλει
γιατί μόνο αυτή με κάνει λίγο να ξεχνώ
τον κλειστό ορίζοντα του μέλλοντός μου.

_________

Χρησιμοποιήθηκαν κείμενα της LIFO από τους Θοδωρή Αντωνόπουλο, Στάθη Τσαγκαρουσιάνο, Γιώργο-Ίκαρο Μπαμπασάκη., Mίνα Καλογερά. Φωτογραφίες: Σπύρος Στάβερης, Πάνος Μιχαήλ. Βίντεο: Το Ποτάμι.

 

Αρχείο
1

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΡΘΡΑ

σχόλια

1 σχόλια

ΘΕΜΑΤΑ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

THE GOOD LIFO ΔΗΜΟΦΙΛΗ