Γιατί οι κλασικές σπουδές μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή

Γιατί οι κλασικές σπουδές μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή Facebook Twitter
Επεξεργασία: Ατελιέ/ LIFO
2


Ο Νούτσιο Όρντινε δεν είναι οποιοσδήποτε καθηγητής πανεπιστημίου ο οποίος γράφει ένα ακόμα βιβλίο για το νόημα της γνώσης. Στόχος του δεν είναι να καταθέσει άλλο ένα επιστημονικό πόνημα αλλά ένα μανιφέστο για την απόλαυση που μας δίνουν τα κλασικά κείμενα, η όμορφη μουσική, η ποίηση, ακόμα και οι αρχές της επιστήμης όταν συνδέονται με την υπαρξιακή αγωνία και την ποίηση. «Η συνάντηση με έναν κλασικό μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή» επιμένει ο Όρντινε και το εννοεί, κατακλύζοντας τον αναγνώστη με επιχειρήματα για όλα αυτά που αγάπησε και λάτρεψε στα μεγάλα κείμενα, το απρόσμενο ταρακούνημα της ομορφιάς και τη γλυκιά αίσθηση της επικοινωνίας με το μεταφυσικό. Επικαλούμενος τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, βλέπει το κλασικό ως αρχή του καινούργιου, ως αυτό που διαποτίζει τη συλλογική μνήμη και τη συντηρεί. Κάποια στιγμή θυμάται και τον Αδριανό της Γιουρσενάρ, ο οποίος έλεγε πως «Ό,τι καλό έχει λεχθεί από τον άνθρωπο έχει ως επί το πλείστον λεχθεί στα ελληνικά». Κι αυτή είναι και η δική του απάντηση στο γιατί πρέπει να συλλέγουμε φαινομενικά «άχρηστες» γνώσεις. Αυτό που η σύγχρονη, ωφελιμιστική σκοπιά της εκπαίδευσης εκλαμβάνει ως άχρηστο, ο Όρντινε επιμένει ότι είναι η αρχή των πάντων, ίσως γιατί τελικά είναι και η αρχή της ίδιας της ζωής. Η Χρησιμότητα του άχρηστου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη, είναι μια ωδή στη γνώση, στην ομορφιά και στην παιδεία που ακόμα μας κάνουν ανθρώπους, και όχι μαθητές ή περισπούδαστους ρήτορες. Για όλα αυτά μας μίλησε ο Νούτσιο Όρντινε σε γαλλικά και ιταλικά –ως γνήσιος πολίτης του κόσμου– λίγο πριν από την άφιξή του στην Αθήνα για τη διάλεξη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο του Megaron Plus, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Δευτέρα.

Δυστυχώς, όμως, η ευρωπαϊκή σχολαστική πολιτική είναι σκέτη καταστροφή: απαιτεί από 13χρονα παιδιά να επιλέγουν επαγγελματική κατεύθυνση και να αποφασίζουν ποιες σπουδές ακριβώς θα ακολουθήσουν στο μέλλον.

— Φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο το να συντάξει κανείς ένα μανιφέστο πάνω στη σπουδαιότητα των ανθρωπιστικών σπουδών, όχι μόνο λόγω του τεράστιου εύρους που καταλαμβάνει αυτό το πεδίο αλλά κυρίως γιατί δεν μπορεί να καταγράψει με τρόπο ευσύνοπτο το σύνολο των φιλοσοφικών και καλλιτεχνικών προσεγγίσεων στο corpus των υψηλών ιδεών. Πόσο βαρύ ήταν για εσάς το καθήκον να εντοπίσετε τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ανάμεσα σε αυτό τον πλούτο των αναφορών για να γράψετε ένα μανιφέστο;

Η ανάγκη που γέννησε καταρχάς αυτό το βιβλίο ήταν αυτή του πανεπιστημιακού που ήθελε να καταστήσει σαφές στους φοιτητές του ότι το σχολείο και το πανεπιστήμιο δεν είναι το μέσο για την απόκτηση ενός πτυχίου αλλά ο τρόπος για να γίνει κανείς καλύτερος. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των κλασικών σπουδών: στόχος των συγκεκριμένων πανεπιστημιακών προγραμμάτων δεν είναι η επιτυχία στις εξετάσεις αλλά η αντίληψη και η συνειδητοποίηση του κόσμου στον οποίο ζούμε. Στη Χρησιμότητα του άχρηστου χρησιμοποιώ τα παραδείγματα που εξέθετα στους φοιτητές μου όλα αυτά τα χρόνια διδασκαλίας: εσκεμμένα επέλεξα τις σελίδες που θα μπορούσαν να μιλήσουν στην καρδιά τους και θα μπορούσαν να καταδείξουν την ικανότητα των κλασικών σπουδών να τους κάνουν να αναστοχάζονται καλύτερα πάνω στα καθημερινά ζητήματα.


— Γι' αυτό ανατρέχετε σε μια εκπαίδευση που εδράζεται σε συγκεκριμένους πυλώνες, στη φιλοσοφία, στα μαθηματικά και στην τέχνη; Πιστεύετε, αλήθεια, ότι αυτές οι εκδοχές των ανθρωπιστικών σπουδών μπορούν πραγματικά να μας βοηθήσουν να αντισταθούμε στην κατισχύουσα λογική του γρήγορου κέρδους;

Τόσο οι επιστήμες όσο και οι ανθρωπιστικές σπουδές οφείλουν να δώσουν την ίδια μάχη: πρέπει να προασπιστούν τις ανθρωπιστικές επιστήμες (που τείνουν να εξαφανιστούν επειδή οι κυβερνήσεις περικόπτουν τις επιδοτήσεις τόσο στη μουσική όσο και στα μουσεία, στο θέατρο και στους τομείς που μελετούν τις αρχαίες γλώσσες, τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία, τις τέχνες) και τη βασική επιστημονική έρευνα (που όμως δεν εξαρτάται άμεσα από ένα συγκεκριμένο προϊόν) απέναντι στη δικτατορία του ωφελιμισμού, στη θέαση ενός κόσμου που θα βασίζεται μόνο στο υλικό κέρδος. Υπάρχει επίσης ένα στοιχείο «αχρηστίας» του πνεύματος που κατά βάση προέρχεται από τους γνωσιακούς τομείς που λανθασμένα θεωρούνται σήμερα «άχρηστοι». Η γενικότερη παιδεία μάς μαθαίνει πως με τα χρήματα μπορούμε να αγοράσουμε σχεδόν τα πάντα, ακόμα και τη γνώση. Ωστόσο, όπως μας θυμίζει ο Σωκράτης, η γνώση είναι το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης προσπάθειας που κανείς δεν μπορεί να καταβάλει αντί για μας.


— Και κανείς δεν μπορεί να αντιληφθεί τα πράγματα όπως εμείς. Μήπως γι' αυτό δεν μπορούμε να μιλάμε για εξειδίκευση της γνώσης, ειδικά όσον αφορά τις ανθρωπιστικές σπουδές; Μήπως κι εσείς ενσαρκώνετε αυτή την παλιά καλή καθολική θεώρηση του κόσμου, όπως οι αλχημιστές;

Ειδικά σήμερα είναι που δεν μπορούμε να μιλάμε για εξειδίκευση της γνώσης. Το αντίθετο: οι απρόβλεπτες μεταλλάξεις της αγοράς και της πραγματικότητας απαιτούν μια κάποια ελαστικότητα, μια ικανότητα προσαρμογής στις αλλαγές. Δυστυχώς, όμως, η ευρωπαϊκή σχολαστική πολιτική είναι σκέτη καταστροφή: απαιτεί από 13χρονα παιδιά να επιλέγουν επαγγελματική κατεύθυνση και να αποφασίζουν ποιες σπουδές ακριβώς θα ακολουθήσουν στο μέλλον. Όσοι έχουν θεσπίσει αυτή την πραγματικότητα δεν έχουν λάβει υπ' όψιν ότι με αυτό τον τρόπο καταστρέφουν την περιέργεια των νέων: τόσο η περιέργεια όσο και η φαντασία είναι ουσιώδη συστατικά στοιχεία της δημιουργικότητας. Και χωρίς δημιουργικότητα είναι αδύνατον να επιτευχθεί τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη.


— Είστε αισιόδοξος ή απαισιόδοξος; Σε ποιον βαθμό πιστεύετε ότι η οικονομική και κοινωνική καταστροφή θα μας αναγκάσει να επιστρέψουμε στον ανθρωπισμό και την ανθρωπιά;

Είναι διττή η επισήμανση που πρέπει να γίνει πάνω σε αυτό το θέμα. Επισημαίνοντας την τραγική κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει (σε έναν κόσμο όπου το εμπόριο και το χρήμα έχουν καταστεί κανονιστικές αξίες, υπαγορεύοντας όλους τους τομείς ανθρώπινης πραγμάτωσης, όπως η εκπαίδευση, οι ανθρώπινες σχέσεις, η εθνική και ατομική αλληλεγγύη), δεν σημαίνει ότι γινόμαστε πεσιμιστές αλλά ότι πρέπει να βλέπουμε την πραγματικότητα σε όλο της το φάσμα. Αλλά, παρά τις δυσκολίες, εξακολουθώ να πιστεύω (με κάποιες δόσεις οπτιμισμού) ότι ένα βιβλίο, μια μουσική συμφωνία, ένας γενναίος καθηγητής, μπορούν ακόμα να αλλάξουν τη ζωή ενός νέου φοιτητή μπορούν να τον κάνουν να σπάσει τις αλυσίδες του εγωισμού και να κατακτήσει υψηλές αξίες, όπως η ελευθερία, η ανθρώπινη αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη και η αγάπη για το κοινό καλό.

Βιβλίο
2

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντον Ντελίλο: «Άνθρωπος σε πτώση»

Το πίσω ράφι / «Άνθρωπος σε πτώση»: Το ρεαλιστικό έργο ενός από τους σπουδαιότερους εξερευνητές της μοντέρνας εποχής

Ο πολυβραβευμένος Ντον Ντελίλο γράφει για την ανάγκη των ανθρώπων να ανήκουν κάπου και να επικοινωνήσουν, όταν εισπράττουν από την Ιστορία οδύνη, απώλειες και χιλιάδες ερωτηματικά.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Αντώνης Καραμπατζός: Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση

The Book Lovers / Αντώνης Καραμπατζός: «Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον καθηγητή Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνη Καραμπατζό για το πώς το έργο του Τζότζεφ Κόνραντ, του Φίλιπ Ρόθ ή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη ανοίγουν δρόμους στο συναίσθημα, στις ανθρώπινες σχέσεις και στην ιστορία.
THE LIFO TEAM
Ο θάνατος τής πήγαινε πολύ

Βιβλίο / Κάντι Ντάρλινγκ: Η συγκινητική ιστορία του τρανς ειδώλου και μούσας του Άντι Γουόρχολ

Η Κάντι Ντάρλινγκ προκαλούσε ανέκαθεν συμπάθεια και θαυμασμό, όχι τόσο για τα επιτεύγματά της στη σκηνή και τη μεγάλη οθόνη, όσο για την ομορφιά και την εύθραυστη αύρα της.
THE LIFO TEAM
Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Teatro Grottesco»: Η γοτθική σκηνή της ζοφερής απελπισίας

Βιβλίο / «Teatro Grottesco»: Mια συλλογή σκοτεινών διηγημάτων από έναν μετρ του τρόμου

Κάποιοι ίσως τον γνωρίζουν από την πρώτη (και καλύτερη) σεζόν του «True Detective». Η βουτιά στις πλέον σκοτεινές πτυχές της υπαρξιακής φιλοσοφίας, η άκρως ζοφερή ατμόσφαιρα, η εικονοποιία που φλερτάρει με τη γοτθική αισθητική είναι χαρακτηριστικά του έργου του Τόμας Λιγκότι, η απουσία του οποίου από την ελληνική αγορά είναι τρανταχτή.
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΣΑΠΡΑΪ́ΛΗΣ
Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

σχόλια

2 σχόλια
Πολιτισμός που επινόησε όχι μόνο την φιλοσοφία και το θέατρο ,αλλά και την πολιτική θεωρεία,τη ρητορική,τη βιολογία,τη ζωολογία,την ατομική θεωρία,ακόμα και τους οργανωμένους αθλητικούς αγώνες ποτέ δεν πρόκειται να θεωρηθεί παρωχημένος.Δεν πρέπει να ξεχνάμε την εκπληκτική πρωτοτυπία που τους ξεχωρίζει που καθιστά τους Έλληνες εκείνης της εποχής μοναδικούς.Αυτοί πινόησαν την δημοκρατία περισσότερο από 2000 χρόνια πριν οποιοδήποτε νεότερο δυτικό έθνος κάνει τα πρώτα του βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση.Όπως είχε πει κάποιος που μου διαφεύγει το όνομά του 《και δενμπορώ,εν κατακλείδι,να κάνω τίποτα καλύτερο από το να σας παροτρύνω να σπουδάσετε Ελληνική φιλολογία.Αυτές οι σπουδές όχι μόνο εξυψώνουν πάνω από την χυδαία αγέλη αλλά οδηγούν όχι σπανίως σε θέσεις με υψηλές απολαβές》.
Δυστυχώς, όμως, η ευρωπαϊκή σχολαστική πολιτική είναι σκέτη καταστροφή: απαιτεί από 13χρονα παιδιά να επιλέγουν επαγγελματική κατεύθυνση και να αποφασίζουν ποιες σπουδές ακριβώς θα ακολουθήσουν στο μέλλον. Πηγή: www.lifo.grΕπιτέλους μια λογική κριτική για το "εκπαιδευτικό θαύμα" κάποιων χωρών που ξεδιαλέγει τα παιδιά από νωρίς για να βάλουν to the machine.σε έναν κόσμο όπου το εμπόριο και το χρήμα έχουν καταστεί κανονιστικές αξίες, υπαγορεύοντας όλους τους τομείς ανθρώπινης πραγμάτωσης, όπως η εκπαίδευση, οι ανθρώπινες σχέσεις, η εθνική και ατομική αλληλεγγύη Πηγή: www.lifo.grαπαπα ο ακραίος, κόψτε τον, πολιτική και κοινωνία υπεράνω του οικονομισμού;