Τα 5 αληθινά προβλήματα της Παιδείας
Η φημολογούμενη φράση «τα πειραματικά σχολεία είναι σχεδόν χιτλερικό εγχείρημα» που διέψευσε στη συνέχεια ο υπουργός Παιδείας κ. Αριστείδης Μπαλτάς προκάλεσε ντόρο. Η κακώς εννοούμενη ισότητα στο μυαλό του νέου υπουργού (που είναι και τεχνοφοβικός, αν κρίνουμε από σχετικά πρόσφατο κείμενό του) συζητήθηκε μεν, αλλά τα πειραματικά σχολεία –που ευτυχώς σώθηκαν– δεν είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της παιδείας αυτήν τη στιγμή. Να μερικά από αυτά.
Νομοσχέδια επί νομοσχεδίων
Κάθε λίγο και λιγάκι, και με το που θα αλλάξει ο υπουργός ή η κυβέρνηση, όλα αλλάζουν. Μέχρι να συνηθίσουν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές ή σπουδαστές, οι αλλαγές ακυρώνονται και μετά πάλι απ' την αρχή. Η νέα κυβέρνηση ανακοίνωσε ήδη την ακύρωση του υπολογισμού των βαθμών Α' και Β' Λυκείου για την εισαγωγή στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και την κατάργηση της Τράπεζας Θεμάτων ως υποχρεωτικής πηγής του 50% των θεμάτων στις προαγωγικές εξετάσεις. Αν κάτσει η μπίλια κάπου επιτέλους, και γνωρίζουν όλοι πως τίποτα δεν θα αλλάξει έστω για μία δεκαετία, θα υπάρξει μια σταθερότητα και θα μπορέσει να γίνει καλύτερο micromanagement στην παιδεία. Ο υφυπουργός κ. Κουράκης δήλωσε: «Ο στόχος για τον οποίο εργάζεται η κυβέρνησή μας είναι η οργάνωση της δημόσιας, δωρεάν, δημοκρατικής και υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης», ενώ ο κ. Μπαλτάς είπε ότι «ένα από τα μεγαλύτερα εθνικά εγκλήματα είναι ότι εδώ και 40 χρόνια καλά σχολεία θεωρούνται τα ιδιωτικά», εκφράζοντας τη θέση πως αυτό πρέπει να αντιστραφεί. Είναι υπέροχες υποσχέσεις και δεν αποκλείεται να πραγματοποιηθούν, αρκεί να δημιουργηθεί ένα σταθερό εκπαιδευτικό σύστημα.
Φοιτητικές παρατάξεις
Ο νόμος-πλαίσιο της Διαμαντοπούλου ήταν αρκετά δημοφιλής στην κοινωνία, όμως είναι σίγουρο ότι θα ακυρωθεί. Θα συναλλάσσονται και πάλι οι πρυτάνεις με τους φοιτητές για να παίρνουν αποφάσεις; Αν δεν αρέσουν σε (έστω και μικροσκοπική) μερίδα φοιτητών οι αποφάσεις τους, θα τους προπηλακίζουν ή θα τους χτίζουν στα γραφεία τους; Οι ίδιοι οι φοιτητές θα μαθαίνουν χρήσιμα πράγματα στα πανεπιστήμια ή θα ασχολούνται με τη διοργάνωση εκδρομών της ΔΑΠ, ξέκωλων πάρτι της ΠΑΣΠ και τη διάθεση συγγραμμάτων από κομματικές παρατάξεις με αντάλλαγμα να τις ψηφίσεις; Είναι εξαιρετικά χρήσιμες η πολιτικοποίηση και η δημιουργία κοινωνικής συνείδησης στο πανεπιστήμιο, όχι όμως όταν οι κομματικές παρατάξεις καπελώνουν κάθε τομέα της φοιτητικής ζωής.
Αξιολόγηση
Η αλήθεια είναι ότι είναι απαραίτητη η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και όποιος έχει πάει σχολείο το καταλαβαίνει. Πώς θα γίνει όμως; Ποιος θα την κάνει, ώστε να είναι δίκαιη; Πώς θα προστατέψουμε τα παιδιά από κάποιους άχρηστους ή ακόμα και ψυχικά ασταθείς εκπαιδευτικούς;
Με «συζήτηση για την αποτίμηση του έργου τους» προτείνει το νέο υπουργείο Παιδείας, το οποίο ανακοίνωσε στις προγραμματικές δηλώσεις την απόσυρση του «βραχνά της ψευδοαξιολόγησης» και την αντικατάστασή του με μια πραγματική συζήτηση για την αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η «πραγματική συζήτηση» θα είναι αρκετή...
Ρατσισμός και παραβατικότητα
Το κακό έχει παραγίνει με τη στρατολόγηση στα σχολεία. Ο υφυπουργός Τάσος Κουράκης μοιάζει να το έχει υπόψη του και ανέφερε στη Βουλή ότι στόχος είναι η ανάπτυξη της αντιρατσιστικής εκπαίδευσης: «Ο πρώτος θεμέλιος λίθος του προγράμματός μας είναι αξιακός, δηλαδή αποσκοπούμε στην άμβλυνση των μορφωτικών ανισοτήτων που έχουν τη ρίζα τους στις κοινωνικές ταξικές ανισότητες, καθώς και στην απάλειψη κάθε λογής διακρίσεων, φύλου, φυλής, θρησκεύματος και πεποιθήσεων, κοινωνικής και εθνικής προέλευσης, φυσικής ιδιαιτερότητας των ατόμων και άλλα από το θεσμικό πλαίσιο, αλλά και από την καθημερινότητα της εκπαίδευσης. Στην κατεύθυνση αυτή σκοπεύουμε –και η παράθεση δεν είναι τυχαία– τα εξής: να ευθυγραμμίσουμε το θεσμικό μας πλαίσιο με όσα ορίζονται από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, συμπεριλαμβάνοντας τους μαθητές με αναπηρία στο σχολείο για όλους. Να επαναφέρουμε με αναβαθμισμένη μορφή την ενισχυτική διδασκαλία και την πρόσθετη διδακτική στήριξη. Να αναπτύξουμε τη διαπολιτισμική και αντιρατσιστική εκπαίδευση και τις τάξεις υποδοχής. Να εκπονήσουμε προγράμματα στήριξης του μαθητικού πληθυσμού και των αντίστοιχων σχολικών μονάδων, που αφορούν κυρίως ευάλωτες ομάδες νέων, δηλαδή σε δυσπρόσιτες περιοχές, άτομα που ζουν σε συνθήκες ανέχειας, άτομα Ρομά, άτομα που σχετίζονται με την παραβατικότητα των ανηλίκων».
Ποσοστό για την παιδεία
Πριν αναλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αντιπολίτευση διαμαρτυρόταν –και δικαίως– για την περικοπή των δαπανών στην παιδεία σε ποσοστό κάτω του 2% του προϋπολογισμού, με το νέο Μεσοπρόθεσμο 2014-2018. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα, που είπε κι ο Αλέξης Τσίπρας προεκλογικά: έχοντας καταργήσει το Μνημόνιο και την Τρόικα, πρέπει να αυξήσει το συντομότερο δυνατόν το ποσοστό για την παιδεία, πράγμα που ανέκαθεν ήταν πάγιο και σωστότατο αίτημα της Αριστεράς.
Μόνο παιδεία δεν ειναι παραπαιδεία ίσως .
seriously?
Με την χρησιμοθηρεία (που απαξιώνει πλήρως τα αρχαία ελληνικά ή τα λατινικά, φερ'ειπείν) και την επακόλουθη βαθμοθηρία ακυρώνεται ο παιδευτικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης, δίνοντας την αίσθηση ότι ο δρόμος του σχολείου είναι η προετοιμασία για κάτι άλλο, πέρα από αυτό, αντί το σχολείο να παρέχει εξ αρχής (από τις πρώτες ήδη τάξεις του δημοτικού) το ερέθισμα για γνώση, πολύ δε περισσότερο την επιθυμία για ανακάλυψη, για εξερεύνηση, για το κάτι παραπάνω που δυνητικά ενυπάρχει σε κάθε παιδί κι εμείς το σκοτώνουμε στο όνομα της εγκυκλίου παιδείας.
Η πρόσδεση δε των εξετάσεων για την εισαγωγή σε ΤΕΙ και ΑΕΙ στο άρμα του λυκείου απαξιώνει το ίδιο το λύκειο, χωρίζει τα παιδιά σε άχρηστους και χρήσιμους με βάση ένα τελείως αυθαίρετο κριτήριο και τελικά χρυσώνει τα φροντιστήρια που επιτελούν το "πρακτικό" κομμάτι με την παροχή άπειρων φωτοτυπιών που παράγουν another brick in the wall.
Η επιπλέον έλλειψη βιωματικής μάθησης είναι καταδικαστική για το όποιο γνωστικό αντικείμενο. Μια επίσκεψη (πολλές!) φερ'ειπείν σε έναν αρχαιολογικό χώρο με ζωντανή επίδειξη και προβολές, αντί για ένα τετριμμένο σουλατσάρισμα στους διαδρόμους ενός μουσείου με υπόβαθρο μια βαρετή αφήγηση ενός δασκάλου που δεν έχει κίνητρα για να ενδιαφερθεί είναι σαφώς προτιμότερη. Μία μέρα (πολλές!) που δαπανάται στην φύση για να γνωρίσουν τα παιδιά τα φυτά και τα ζώα για τα οποία διδάσκονται, ώστε να μην νομίζουν ότι τα μήλα είναι πάντοτε ασκουλίκιαστα και ότι τα κοτόπουλα έχουν 6 πόδια, όσα δηλαδή και το πακετάκι στο super market. Μία μέρα -ακόμα περισσότερο!- σε μια πραγματική επιχείρηση, σε ένα πραγματικό εργοστάσιο ή επιστημονικό εργαστήριο, με εργαζομένους να δουλεύουν live ώστε τα παιδιά να βγούν από την κολοσσιαία φούσκα μέσα στην οποία ζουν σχετικά με την πραγματικότητα της αγοράς εργασίας στην οποία φαντασιώνονται ότι γνωρίζουν βγαίνοντας από την όποια σχολή, ενώ αυτή δεν τους έχει παρέξει παρά την μεθοδολογία για να μάθουν αργότερα, στην πράξη.
Αλλά φυσικά μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι ΟΛΑ τα παραπάνω είναι αιτιάσεις της κοινωνίας και της κουλτούρας μας στο σύνολό της (εν πολλοίς δε και του τεχνοκρατικά δομημένου δυτικού πολιτισμού της εξειδίκευσης έναντι του homo universalis, τον οποίο και "ευαγγελίζομαι") και θα έχει δίκιο.
Φυσικά και το βασικότερο πρόβλημα είναι η χρησιμοθηρία και η βαθμοθηρία. Σκοπός πλέον του σχολείου δεν είναι η γνώση και η καλλιέργεια αλλά η προετοιμασία για την εργασία.
Πρώτον, προσπαθώ να καταλάβω τι σημαίνει "κακώς εννοούμενη ισότητα" στην παιδεία. Πώς αντιλαμβάνεσαι εσύ την ισότητα στα σχολεία; Οι καλοί με τους καλούς, οι κακοί με τους κακούς, οι δυσλεκτικοί με τους δυσλεκτικούς και πάει λέγοντας;
. Υπάρχει λόγος που πρέπει τα πειραματικά να μην είναι πρότυπα και είναι πάρα πολύ σοβαρός. Στα πειραματικά σχολεία δοκιμάζονται νέες εκπαιδευτικές μέθοδοι με σκοπό, εφόσον είναι επιτυχημένες, να προωθηθούν και στα υπόλοιπα σχολεία. Το να πάρεις 30 άριστους μαθητές και να τους δεις να αριστεύουν στο τέλος, μέσω του πιλοτικού σου προγράμματος, είναι σαν να δοκιμάζεις τη φιλοσοφική λίθο σε χρυσό. Για να δεις αν μια εκπαιδευτική καινοτομία έχει αποτέλεσμα πρέπει να τη δοκιμάσεις σε ένα μέσο δείγμα μαθητών.
Καταλαβαίνεις λοιπόν ότι το θέμα των πειραματικών σχολείων είναι πάρα πολύ σημαντικό. Η καινοτομία στην εκπαίδευση περνάει μέσα από αυτά και δεν μπορούμε να θυσιάζουμε το 90% των μαθητών για το 10% που έχει εξαρχής τα εφόδια να αριστεύσει. Και αυτή είναι μια καλώς εννοούμενη ισότητα.
Όσο για τα πρότυπα, προφανώς και πρέπει να διατηρηθούν. Χρειάζονται σχολεία για τους λίγους που βρίσκονται ένα επίπεδο πιο πάνω και, απ'ότι έχω καταλάβει, δεν υπάρχει σκέψη για κατάργηση τους.
Εγω εχω μια απορια, τοσα χρονια που λειτουργουν τα πειραματικα τι παιδαγωγικες μεθοδους εφαρμοσαν και ποια τα αποτελεσματα;υπαρχουν καπου ολα αυτα;αφου αυτος ειναι ο λογος υπαρξης τους....
Όσο για την παιδεία... Δεν λέμε τίποτε άλλο;
Δεν ξέρω αν «ευτυχώς σώθηκαν» τα πειραματικά σχολεία. Σίγουρα ευτυχώς καταργήθηκαν οι εξετάσεις, δίνοντας ξανά την ευκαιρία στα παιδιά όλων να συμμετέχουν σε ένα σχολείο που δημιουργήθηκε ακριβώς για να εφαρμόζονται καινοτόμες μέθοδοι σε ένα αντιπροσωπευτικό μίγμα μαθητών, και όχι στους «άριστους». Βέβαια, δεν είμαι πολύ σίγουρη ότι στις δεκαετίες που πέρασαν οι καινοτόμες αυτές μέθοδοι «μπόλιασαν» και τα απλά σχολεία. Και, κατά τη γνώμη μου, στόχος είναι όλα τα σχολεία να γίνουν «πειραματικά». Όχι σε κάποιο μακρινό μέλλον. Στο σήμερα. Ούτε πρότυπα, ούτε πειραματικά, ούτε ιδιωτικά. Καλά δημόσια σχολεία. Για όλους.
Όσον αφορά τα πολλά νομοσχέδια, αν οι αλλαγές είναι προς το καλύτερο, δε νομίζω ότι υπάρχει πρόβλημα. Σταθερότητα φυσικά και χρειάζεται. Αλλά αν το όποιο νομοσχέδιο είναι προς την αρνητική κατεύθυνση, προσωπικά με τρομάζει η σκέψη ότι θα το φορτωθούν τα παιδιά (και οι γονείς) για μια δεκαετία. Και, πρώτα από όλα, ας σκεφτούμε αν θέλουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα βαθμοθηρικό όπως το σημερινό, ή ένα σχολείο που προσφέρει γνώση, καλλιέργεια συνείδησης, και ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, για να αποφασίζει εκεί ο μαθητής τι ακριβώς θέλει να κάνει.
Για τον νόμο-πλαίσιο Διαμαντοπούλου, δεν ξέρω αν ήταν και τόσο δημοφιλής στην κοινωνία. Ούτε καταλαβαίνω γιατί να αποκλείονται ουσιαστικά οι φοιτητές από τη λήψη αποφάσεων στα αυτοδιοίκητα ιδρύματα. Είναι περίεργο να συζητούν και να συναποφασίζουν οι εργαζόμενοι (καθηγητές και λοιπό προσωπικό) και οι φοιτητές για τον χώρο όπου περνούν κομμάτι της καθημερινής τους ζωής; Όσο για τους «αιώνιους φοιτητές», από ό, τι γνωρίζω δεν επιβαρύνουν οικονομικά τα ιδρύματα. Γιατί τόση φασαρία, λοιπόν;
Και τέλος, για την αξιολόγηση, η λέξη έχει φορτιστεί αρνητικά. Σωστά επισημαίνεται ότι το ερώτημα είναι ποιος θα την κάνει, και με ποιο σκοπό. Θα μπορούσα να πω ότι ακόμη και οι μαθητές του δημοτικού ξέρουν πολύ καλύτερα αν «είναι καλός ο δάσκαλος» σε σχέση με διορισμένους συμβούλους.