Είτε σε κρίση είτε σε ευρυθμία κάθε κοινωνία δομείται σε δίπολα των οποίων η ρητορική αρθρώνεται αφενός ως ηθική υπεροψία και αφετέρου ως υπεροψία της ισχύος. Η δεύτερη, σαν κοινωνική συμπεριφορά που εκπορεύεται από - και ακολουθεί - τη στερούμενη ηθικής φυσική τάξη δεν χρήζει προσφυγής σε ηθικολογικά συστήματα. Η πρώτη, παρεμβαίνοντας διορθωτικά στη φυσική τάξη επιχειρεί να εισαγάγει στην κοινωνική αλληλεπίδραση την από τον κοινωνικό άνθρωπο επινοημένη έννοια του Δικαίου. Αν η υπεροψία εν γένει είναι αμάρτημα, η υπεροψία της ισχύος αγνοεί επιδεικτικά την αυτοκριτική επειδή η επικράτηση των ολίγων ισχυρών σε όλες τις ιστορικές κοινωνίες δικαιώνει τις προθέσεις της. Κατανοώ πως η ουσία του άρθρου αφορά την ελπίδα να μην αναλωθεί ο λόγος της πλειοψηφίας που επικαλείται ηθικές αξίες και συναισθηματισμό σε στείρα ηθικολογία εμποτισμένη με επικίνδυνο και διχαστικό εθνικό ρομαντισμό, αλλά να μετουσιωθεί σε γόνιμη διπλωματία απέναντι στην ισχυρή Ευρώπη, σε συνδυασμό με άσκηση μεταρρυθμιστικής πολιτικής. Όμως στην παρούσα κοινωνική και ανθρωπιστική κρίση, ο λόγος για την υπεροψία θα είναι ελλιπής, αν δεν περιλαμβάνει την υπεροψία που γεννά και αναπαράγει τα κοινωνικά προβλήματα και τους συλλογικούς μύθους που τα πλαισιώνουν.
Σχολιάζει ο/η