H Eλλάδα ως φυλή, που δεν λέει τ' όνομά της. Από τον Νικόλα Σεβαστάκη

H Eλλάδα ως φυλή, που δεν λέει τ' όνομά της. Από τον Νικόλα Σεβαστάκη Facebook Twitter
Όταν κάποιος βλέπει την ίδια του τη χώρα ως φυλή περικυκλωμένη από έναν κόσμο-ζούγκλα, αναπολεί τα παλιά μεγαλεία. Και όχι μόνο τη δραχμή.
2

Κάποτε, πριν από δεκαετίες, ένας Γάλλος κοινωνιολόγος, ο Μισέλ Μαφεσολί, έγραφε ότι ζούμε στην «εποχή των φυλών» και ότι, σε αντίθεση με την εικόνα μιας κοινωνίας που αποτελείται από ηδονιστικά και υπολογιστικά άτομα, αυτό που τελικά θέλγει τους συγχρόνους μας είναι η κοινότητα και το αίσθημα της ταυτότητας. Δεν έβλεπε έτσι να θριαμβεύει ο «νεοφιλελεύθερος» ατομικισμός, αλλά ένας μεταμοντέρνος παγανισμός που ενσαρκωνόταν σε νέα σχήματα κοινωνικότητας και ομαδικής ταύτισης. Οι σύγχρονοι άνθρωποι (έλεγε χοντρικά το επιχείρημα) αναζητούν νέες μορφές δέσμευσης και συλλογικές συγκινήσεις.


Αυτή ήταν βέβαια μία από τις συζητήσεις της δεκαετίας του '80 στη Γαλλία. Αλλά στην ελληνική πραγματικότητα εκείνης της εποχής η αναφορά στις «φυλές» δεν πέρασε στις κοινωνικές και πολιτικές αναλύσεις. Χώθηκε απλώς στα δημοσιογραφικά γραφεία με τα διάφορα ρεπορτάζ για τις φυλές της μόδας ή για τις μουσικές ταυτότητες. Και σιγά-σιγά εξαντλήθηκε κι αυτή, αφού πρόλαβε να κάνει μια τελευταία στάση με την έκρηξη του Ίντερνετ και των σόσιαλ μίντια.


Γιατί θυμήθηκα τώρα την αναφορά στις φυλές και τις σχετικές κουβέντες που ανακάλυψα γύρω στο 1987; Επειδή νομίζω ότι η εμπειρία των τελευταίων χρόνων, τα αλλεπάλληλα πολιτικά και οικονομικά σοκ, ξαναφέρνουν στην επιφάνεια την ιδέα της φυλής. Το σοκ των ανατροπών, από τις οικονομικές πτώσεις έως τις πολιτικές διαψεύσεις, ερεθίζει την επιθυμία για κλειστές μικρο-κοινωνίες και οχυρώσεις. Η ιδέα του καταφυγίου έρχεται να απαλύνει το άγχος του αποχωρισμού από τις βεβαιότητες των καιρών της ευημερίας.

Ο «δραχμισμός» υπαινίσσεται μια ζωή πιο δεμένη και περισσότερο αυτάρκη. Προβάλλει μια χώρα που θα βρεθεί (όπως λένε οι οπαδοί του) πιο κοντά στις «αληθινές της ανάγκες». Με άλλα λόγια, η Ελλάδα της δραχμής υπόσχεται εγγύτητα, αναγεννημένες γειτονιές, υπαρξιακή ηρεμία


Υποθέτω, λοιπόν, ότι ακόμα και η τακτική επανεμφάνιση της φιλολογίας για τη δραχμή και τη ζωή-με-δραχμή δεν είναι οικονομικό θέμα. Μόνο φαινομενικά αφορά την οικονομική πολιτική και τις επιλογές της. Περισσότερο έχει να κάνει με τη νοσταλγία για κάποια χαμένη ασφάλεια. Ο «δραχμισμός» υπαινίσσεται μια ζωή πιο δεμένη και περισσότερο αυτάρκη. Προβάλλει μια χώρα που θα βρεθεί (όπως λένε οι οπαδοί του) πιο κοντά στις «αληθινές της ανάγκες». Με άλλα λόγια, η Ελλάδα της δραχμής υπόσχεται εγγύτητα, αναγεννημένες γειτονιές, υπαρξιακή ηρεμία. Μετά το χάος της κρίσης και με την ενδεχόμενη κατάρρευση της κακιάς μητριάς Ευρώπης ανοίγεται, λοιπόν, η οδός της ευτυχίας: ένας δρόμος να ξαναβρούμε τον εαυτό μας, τις δικές μας αξίες, το δικό μας αποτύπωμα στον κόσμο.


Θα πει κανείς πως κουβέντες σαν τις παραπάνω τις συναντάμε στη γενική κυκλοφορία, αλλά δεν τις υποστηρίζει κανείς σε πολιτικά προγράμματα. Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα. Συχνά οι επίσημες λέξεις δεν μετρούν όσο τα δημόσια συναισθήματα. Στην περιοχή βρασμού της κοινωνίας και των ατομικών προσδοκιών σχηματίζονται πια οι νέες νησίδες και τα φανταστικά τους καταφύγια: πάλι η ευλογημένη ελληνική οικογένεια, ο στενός κύκλος, οι «δικοί μας». Και φυσικά η Ελλάδα όχι ως σύγχρονο κράτος αλλά ως φυλή ριγμένη σε έναν εχθρικό κόσμο. Γλώσσα τυφλή στη γεωγραφία, όπως την τραγουδούσε κάποτε ο Διονύσης Σαββόπουλος.


Όπως συμβαίνει συχνά, πραγματικά γεγονότα και υπαρκτές εξελίξεις χρησιμεύουν για να στηθούν οι μύθοι. Για παράδειγμα, η αλλοπρόσαλλη και επικίνδυνη Τουρκία, η εκνευριστική αδράνεια και η δυσαρέσκεια που επικρατούν στους πληθυσμούς της Ευρώπης, η μεγάλη διασάλευση διακρατικών ισορροπιών και παραδοσιακών σχέσεων, όλα αυτά δείχνουν πραγματικά πως ζούμε τεκτονικές αλλαγές. Δεν είναι μικρό πράγμα αυτό που συμβαίνει, επομένως το ιδεολογικό χάος που εκλύεται δεν είναι παράξενο.

 
Αλλά από εδώ μέχρι την ιδέα πως η χώρα βρίσκεται περικυκλωμένη από εχθρούς είναι ένα μεγάλο βήμα. Πολλοί όμως δεν έχουν πρόβλημα να διασχίσουν την απόσταση που χωρίζει το γεγονός από τον μύθο και τη φυσιολογική ανησυχία από την πολιτική παράνοια.


Ωστόσο, ο πειρασμός για αναδίπλωση στη «φυλή» είναι δηλητήριο για κάθε κοινωνία που θέλει να είναι και να λογαριάζεται ανοιχτή. Προσφέρει ένα ανακουφιστικό υποκατάστατο αλληλεγγύης και συνοχής. Με τον ίδιο τρόπο που η καθήλωση στη μητρική αγκαλιά της οικογένειας δεν διορθώνει καθόλου το παράδειγμα κράτους που μας έτυχε: αφήνει απλώς το κράτος στην παρακμή του ως «αδιόρθωτου Δημόσιου».


Όσο οι φυλές ήταν απλώς οι ομάδες μας, ήταν ανώδυνες. Φανέρωναν τους τρόπους με τους οποίους μπορούσε κανείς να σμίγει με άλλους, να παθιάζεται και να μοιράζεται κάτι κοινό. Μένοντας, ενδεχομένως, λιγότερο μόνος στις αναζητήσεις του.


Τώρα όμως η φυλή έχει επιστρέψει ανάμεσά μας, χωρίς να λέει το όνομά της. Δεν είναι απλώς το ένα ή άλλο κουκούλι όπου παίρνουμε μια ανάσα από την περιρρέουσα πίεση. Είναι η ηττημένη εσωστρέφεια που διεκδικεί όλη τη χώρα. Ούτε όραμα, ούτε αυταπάτη, αλλά χώσιμο του κεφαλιού στην άμμο.


Ωστόσο, όταν κάποιος βλέπει την ίδια του τη χώρα ως φυλή περικυκλωμένη από έναν κόσμο-ζούγκλα, αναπολεί τα παλιά μεγαλεία. Και όχι μόνο τη δραχμή.

Στήλες
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Θοδωρής Αντωνόπουλος / Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Αν θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία επάγγελμα, αξιότιμε κ. συνήγορε, τότε σίγουρα αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στα βαρέα ανθυγιεινά. Τουλάχιστον για όσο μπορούν να δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο κακοποιητικές απόψεις, αντιλήψεις και πρακτικές, σαν αυτές που είτε εκφέρετε είτε ενθαρρύνετε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
O βούρκος των ημερών

Στήλες / O βούρκος των ημερών

Σήμερα: Μηνύματα στο αλεξίπτωτο • • • βουλευτική ηπιότητα • • • περιβαλλοντικη καταστροφή στο Ισραήλ • • • δύσκολες μέρες για τον Μακρόν • • • εμβολιαστική ευνοιοκρατία • • • ένας γενναιόδωρος πρώην οδηγός νταλίκας • • • η περιπέτεια της «μυστικής ομιλίας»
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Αρετή Γεωργιλή / Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Γιατί όλη αυτή η πολιτική χυδαιότητα που αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα και στρέφει τη συζήτηση σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση, στις πλάτες όλων αυτών των παιδιών, που το μόνο που ζητούν είναι δικαίωση και γαλήνη;
ΑΡΕΤΗ ΓΕΩΡΓΙΛΗ
Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Σήμερα: Τα Ζεν της Βαϊκάλης • • • νίκη μεγαλοψυχίας • • • η βία δεν πτοεί (ακόμη) τους Βιρμανούς • • • μια πρώτη δικαίωση • • • οι επίμονοι Ινδοί αγρότες • • • δημοκρατία και πίτσα • • • ένας τιτάνας
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

2 σχόλια
Διαβαζοντας το αρθρο σας θυμηθηκα την δεκαετια του 90’,εκει κοντα στα μισα της,την προσπαθεια που εκανε η Ελλαδα τοτε να μπει στο ευρω.Παρουσιαζονταν τοτε το ευρω ως φαρμακο δια πασα νοσον.Το εγχειρημα δεν ειχε μονο διαστασεις οικονομικες.Υπαινισσοταν ο ‘’ευρισμος’’,αν μου επιτρεπεται ο ορος,εκσυγχρονισμο και εξωστρεφεια,εμφανιζοταν ως μια μαγικη δυναμη που θα μας εβγαζε από τα ασφαλη,πλην μιζερα όμως,καταφυγια μας,θα μας προσεδιδε,ως φυλη,μια αισθηση υπεροχης,μια αισθηση που θα την μοιραζομασταν με τα συγχρονα κρατη,και που θα ηταν ικανη να αποτιναξει τονους σκουριας,που ειχε επικαθισει στο διαβα του χρονου στο ερμητικο ετουτο λημερι μας.Το τι επακολουθησε σας είναι γνωστο.Το λημερι εγκαταλειφθηκε γιατι εξω υπηρχε η ευκολη λεια,η σκουρια πασαλειφθηκε απελευθερωνοντας τονους ανανεωσης,αλλα και ξιπασιας.Θωρακισμενη η οικονομια-υπεσχημενο ηταν κι αυτό-εκανε επιδειξη ισχυος και γαλαντομιας στα χρηματιστηρια,στους ολυμπιακους αγωνες,η οπουδηποτε αλλου εβλεπε την ευκαιρια,προβαλλοντας παντα τα σφριγος της με θρασος εφηβου.Ωσπου ηρθε το πληρωμα του χρονου:Η μπογια εφυγε,η σκουρια ξαναφανηκε και ο αλλαζων εφηβος,σαν μαζεμενο τωρα γεροντακι,επεστρεψε στα γνωριμα λημερια του,αναλογιζομενος ότι με την επομενη εξοδο θα πρεπει να την ξυσει τη σκουρια,όχι να την πασαλειψει.Με ποιο εργαλειο δεν παιζει ρολο,αρκει να το παρει αποφαση να την ξυσει.Γιατι καμια εξωστρεφεια δεν αποκτιεται με τεχνικα μεσα,αποκτιεται με βαθυτερες διεργασιες,βασισμενες στο νοημα,την ουσια και όχι στο φαινεσθαι.Μια χαρα μπορει να εισαι εξωστρεφης και με τη δραχμη,όπως και μια χαρα μπορει να εισαι εσωστρεφης και με το ευρω.Η προδιαθεση,στην βαθυτερη της διασταση, επηρεαζει τον προσανατολισμο του κάθε λαου και όχι το νομισμα.
θαρρω πως οπουδηποτε στην Δυση επικρατησε, αλλου μετα τον Πολεμο, αλλου πριν η μετα Θατσερς και Ρηγκανς, εδω μετα την Χουντα, αριστεροστροφες μεν αλλα κ αριστεροφαγες οπως προκυπτει δε φιλολαικες πολιτικες που αν μη, τι αλλο, εντος εθνων κρατων ελαβαν χωρα, και που ακομα κ ο πιο αδιαβαστος πολιτης υποψιαστει οτι καπως καπως το εθνικο δεν ειναι κ τοσο πια το αληθες αλλα περισσοτερο ισως ενα μυθευμα αληθινοτητας, το σοκ και οι συνεπειες τις κρισης δεν επιτρεπουν να απομεινει και τιποτα παραπανω απο μια αξεσκονιστη εθνικη αναφορα του τυπου "στο κατω κατω, δημοκρατια εχουμε = κρατος ειμαστε", με δεδομενο κ οτι δεν ξερουμε πια κ τι σημαινει η ευρωπαικη ολοκληρωση στην οποια ειμαστε οχι- ατομικα, ταξικα, πολιτικα κ διεθνικα- το ιδιο δεμενοι, η ευτυχια του φιλολαικου, οπως και να χε, εθνικου παρελθοντος επιτρεφει ανομολογητα οπως λετε με την μορφη του εθνοσοσιαλισμου... Ισως επειδη η επιτακτικοτητα, κ δικαιως κατα τον ιστορικο τροπο...-αλλωστε κριση παρηγαγε τελικα το δημοκρατικο ιστορικο συμπαν... του αιωνα που περασε, δεν ειναι οι παγκοσμιοι πολεμοι μεταξυ εθνων ιδιον των αυτοκρατορικων περιοδων- της αναγκης προσδεσης στην ανακτηση του εθνικου αυτοελεγχου χαριν και του ατομικου απο τις ευρυτερες λαικες μαζες ειναι κατι περισσοτερο αυτην την στιγμη απο αισθητικο φετιχισμο, ασφαλως κ το ονομα του πραγματος παρακαμπτεται, και ανεκφερετο ανασυστηνεται για οσους μπορουν να το... ακουσουν ως ιστορικο απωθημενο διαφορων Λεπεν, τραμπ, μει φαρατζ καμενων κ χρυσαυγιτων και σωρρηδων... αλλων... που απαντουν στα αντιδυτικα παραδειγματα των επικινδυνων ομοιων τους τυπου πουτιν ερντογαν κτλ...Ολοι τους, οδηγοι ηγετισκοι που υποσχονται οτι ιστορικα δεν προκειται ουτε περι εθνικιστικου ουτε περι σοσιαλιστικου... Τωρα, το πως στην Ελλαδα την δραχμη την ευαγγελιζονται ως μανα εξ ουρανου και αυτοαποκαλουμενοι σοσιαδημοκρατες εχει μαλλον να κανει με το οτι η ελλαδα περασε εμφυλιο κ χουντα, ενω ρητορικα στην ευρωπη αντιτιθετο ο νικητης παπανδρεου κ οχι ο δεξιος εθνοπατερας καραμανλης. παντως εδω προς μια καποια ανακουφιση, να πω πως στην ιστορια υπηρχε παντοτε παραλληλα κ μια δεσμη ρευματων κ συλλιγικοτητων να προσδεθει κανεις, που ναι μεν ουδεποτε επικρατησαν αλλα που ελαμπαν αναδρομικα και που ευτυχως η δυστυχως συγκρατουσαν την ευδαιμονουσα και, παλι, στρουθοκαμηλουσα μετριοτητα των αντιπροσωπευομενων δημοκρατιων που πιεζουν προς την διευρυνση και οχι στην συστολη... Ε, δεν θα τα αναφερω...