Γλιστράτε θνητοί, μην στηρίζεστε!
Hμερολόγιο Nοεμβρίου με το νέο βιβλίο της Μάγκι Νέλσον, τον Derek Jarman, την Anna Dorn, ραντεβού με γιατρούς και τον κενό, πηχτό χρόνο που μεσολαβεί ανάμεσα στα αποτελέσματα διαφορετικών εξετάσεων.
Έξω από το γραφείο της γιατρού μου, δυο κυρίες τσακώνονται για το ποιανής η κατάσταση είναι χειρότερη, η πρώτη, μπαταρισμένη με γάζες ωρύεται ότι σήμερα είναι πολύ καλύτερα σε σχέση με τις προηγούμενες μέρες, η δεύτερη προσβεβλημένη βγάζει το κινητό και της δείχνει φωτογραφίες, λέει: "δες εδώ, κι εσύ έχεις πρηστεί αλλά καθόλου σε σχέση με εμένα". Η γιατρός μας πάντως είναι η καλύτερη, έτσι λένε – κάνουν λάθος. Μέσα στο γραφείο της, μπλε τοίχοι και πίσω από το εξεταστικό κρεβάτι μια μεγάλη φωτογραφία ενός μπλε λουλουδιού. Θα ήθελα αλλά δεν μπορώ να περιγράψω με λέξεις πως είναι 3 άνθρωποι να σε πιέζουν να κάνεις ένα χειρουργείο το οποίο δεν θα σου λύσει το πρόβλημα. Απομακρύνομαι από τις φωνές τους - αυτή δεν χρειάζεται να μου κάνει το χειρουργείο έχει ένα σωρό άλλους πελάτες, και οι ασθενείς της συνήθως είναι αυτοί που την παρακαλάνε να τους εγχειρεί, για το καλό μου τα λέει όλα αυτά (...), και γλιστράω σε μια μπλε καταπακτή, κάθε φορά που δίνω αίμα ακούω τις καμπάνες του Jarman και την φωνή του να λέει:
O blue come forth, O blue arise, O blue ascend, O blue come in.
ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΟ ΜΠΛΕ
Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον
ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ, ή θέλει να γίνει κάτι, ή φαντάζεται ότι θα γίνει κάτι, διαβάζει αυτές τις μέρες την «Σπουδή στο μπλέ», την νέα μετάφραση στα ελληνικά βιβλίου της Μάγκι Νέλσον- έπειτα από τους Αργοναύτες το 2020, ξανά από τις εκδόσεις Αντίποδες. Το αγοράζω στην Πολιτεία, μεταξύ δύο ακόμη εξάρσεων του ανεξήγητου πυρετού μου αλλά δυσκολεύομαι πολύ να το τελειώσω.
Το βιβλίο είναι 240 σύντομα κείμενα της Νέλσον για το χρώμα μπλε, ένας ποιητικός διαλογισμός της πάνω σε έναν χωρισμό, στα τραγούδια της Βillie Holliday, στα έργα της Joan Mitchell, την ταινία "Blue" του Derek Jarman. Σαν κουνούπι τριγυρνάω γύρω από το πώς αποδίδονται τα λόγια της Nέλσον στα ελληνικά, και γενικότερα το πώς μεταφέρεται στην γλώσσα μας η νέα αυτή εμπροσθοφυλακή της queer λογοτεχνίας. Βρίσκω πάντα κάτι στεγνό σε αυτά τα κείμενα, σαν το τίμημα του να κάνουν το πέρασμα τους από τα αγγλικά στα ελληνικά είναι να μπουν σε ένα στενό ζιβάγκο, αυτό μιας παλιάς γλώσσας. Κυρίως όμως νιώθω στην απ' έξω, δεν μοιράζομαι την συγκίνηση της Νέλσον για το χρώμα μπλε, ούτε με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τα ημερολογιακά διαλείμματα σε ένα βιβλίο που χρησιμεύει περισσότερο ως στάση για βιβλιογραφικό ανεφοδιασμό, παρά κάτι περισσότερο. Παρά αυτό που μας δίνει ο Ocean Vuong ή η Sara Ahmed, δηλαδή θαρραλέα νέα σύμπαντα.
Αντί να σκεφτόμαστε το μπλε μαζί της, την βλέπουμε από μακρυά να σκέφτεται και να διαβάζει για εκείνο. Παρατηρούμε την κατάσταση της, αλλά δεν την μοιραζόμαστε.
Όσο τα γράφω όλα αυτά σκέφτομαι πως στην πραγματικότητα απογυμνωμένη η γλώσσα της Nέλσον, από την αίσθηση του καινούριου και του επείγοντος - που της προσδίδουν τα αγγλικά, μας επιτρέπει να δούμε το κείμενο της λιγάκι πιο καθαρά, και να πούμε ότι ίσως δεν έχει να μας πει και τίποτα το τρομερό. Πόσο πιθανό είναι να αναζητήσω το βιβλίο αυτό ξανά;
Η Κ. μου μιλούσε με πολλή αγάπη για τα βιβλία της και παρά την αρχική αδιαφορία που μου προξένησαν οι Αργοναύτες -γιατί ίσως κάποτε να ήταν πρωτοποριακό να ξεκινάς ένα βιβλίο με σκηνή πρωκτικού σεξ, αλλά τώρα είναι απλά βαρετό- το προσπάθησα και πάλι όμως δεν με έψησε, πέρα από την γοητεία τού να διαβάζω την κουλ-χιπ συγγραφέα δεν ένιωσα και πολλά.
Ίσως βέβαια να έχει η πάρτη μου το πρόβλημα, δεν είναι λογικό σε κάθε πρόταση που διαβάζω να περιμένω να βρω το Νυχτοδάσος της Djuna Barnes, σε κάθε ποίημα την γλώσσα της Wislawa Szymborska, κι όταν δεν τις βρίσκω εκεί να συνθλίβομαι, να νιώθω προδομένος. Από την άλλη εμένα δεν μου φαίνεται λογικό να μην έχουν την ίδια απαίτηση οι άνθρωποι που γράφουν και εκδίδουν βιβλία, αλλά πάλι δεν έχω το ελάχιστο εμπορικό μυαλό και αν άκουγε κανείς τις συμβουλές μου ή θα επέφτε έξω ή θα αυτοκτονούσε. Όπως λέει και η Μάγκι: "Ίσως βοηθά να σου πουν ότι δεν έχει πάτο, εκτός δηλαδή αν σταματήσεις να ψάχνεις". Πιάνω όμως κάθε νέο βιβλίο με αυτή την ελπίδα ή αυταπάτη, να με φέρει απέναντι σε μια νέα ήπειρο της σκέψης.
Για αυτό το αίσθημα πάντως το οποίο νιώθω γράφει και η Μ.Κ. στα ημερολόγια της: είμαι σε περίοδο αναμονής για κάτι που δεν ξέρω και περιμένω / το καλώ οπισθοχωρόντας. Γιατί με το να βρίσκουμε αυτά τα οποία δεν μας αρέσουν πάλι οριοθετούμε έναν χώρο, είναι ένας ακόμη τρόπος να αναζητήσουμε την περιοχή μας, περιμένοντας αυτό που ακόμη δεν ξέρουμε.
Πίσω στο νοσοκομείο περιμένω την σειρά μου για ακόμη κάποιες εξετάσεις, που θα μου επιτρέψουν να κάνω ακόμη περισσότερες για να ανακαλύψουμε τι πάει λάθος μαζί μου, όταν διαβάζω:
"Αλλά γιατί να ασχοληθεί κανείς με διαγνώσεις όταν η διάγνωση δεν είναι παρά αναδιατύπωση του προβλήματος."
Όμοια με την Μάγκι τρέφω μια σχεδόν εμμονική αντιπάθεια στις διαγνώσεις, τις θεωρώ ανούσιες, γιατί πόση διαφορά έχει αν θα χρησιμοποιήσω το ένα ή το άλλο όνομα, σε κάτι το οποίο ήδη νιώθω; Δεν είμαι στον γιατρό με αξιώσεις γλωσσολογικές, είμαι εκεί για να μου πει πως θα γυρίσω γρηγορότερα στον κανονικό ρυθμό της ζωής μου, ή μάλλον πως θα παραμείνω σε αυτήν.
Ξανά οι καμπάνες του Jarman, δεν είναι δική μου σκέψη αυτή, αλλά με σοκάρει το ότι δεν την είχα κάνει, δεν την είχα δει ούτε από μακριά. Είναι χαρακτηριστικό μάλλον της ηλικίας μας να νιώθουμε όλοι υπέρ-τυχεροί, εντελώς αδιάβροχοι στις προθέσεις του σύμπαντος. Σαν το έξω με το μέσα να είμαστε δυό διαφορετικά όντα, επιβάτες σε διαφορετικές καραμπόλες.
H Virginia Woolf γράφει για την παρουσία της αρρώστιας στην λογοτεχνία, αλλά και για την απόσταση μυαλού-σώματος, όταν μιλά κανείς για τον πόνο:
1. Η λογοτεχνία κάνει ό,τι μπορεί για να συντηρήσει την ιδέα, ότι η έγνοια της είναι με το μυαλό- και πως το σώμα είναι ένα κομμάτι γυαλί μέσα από το οποίο η ψυχή παρατηρεί ευθεία και ξεκάθαρα και, εκτός από ένα ή δύο πάθη, όπως η επιθυμία και η απληστία, το σώμα είναι μηδενικής σημασίας, αμελητέο και ανύπαρκτο. Αντιθέτως όμως, ισχύει το ακριβώς αντίστροφο. Όλη μέρα, όλη νύχτα το σώμα παρεμβαίνει- και αμβλύνει ή οξύνει τα πράγματα.
2..Το πλάσμα μέσα του μπορεί παρά μόνο να κοιτάζει έξω από το τζάμι- μουτζουρωμένο ή ροδαλό- δεν μπορεί να ξεκολλήσει από το σώμα, όπως η θήκη ενός μαχαιριού ή ο λοβός ενός μπιζελιού, ούτε για μια στιγμή- πρέπει να περάσει από όλη την ανελέητη ροή των μεταβολών, από την ζέστη και το κρύο, την άνεση και την δυσφορία, την πείνα και την ικανοποίηση, την υγεία και την αρρώστια, ώσπου να έρθει τελικά η αναπόφευκτη καταστροφή- όταν το σώμα συντρίβεται και η ψυχή (όπως λέγεται) δραπετεύει. Αλλά για όλο αυτό το καθημερινό δράμα του σώματος δεν υπάρχει καμία καταγραφή. Οι άνθρωποι γράφουν πάντα για τις πράξεις του νου- τις σκέψεις που περνάνε από αυτό- τα ευγενή του σχέδια- πώς εκπολιτίζει το σύμπαν...
3. Αυτοί οι μεγάλοι πόλεμοι που διεξάγει από μόνο του, με το μυαλό σκλάβο του, στη μοναξιά της κρεβατοκάμαρας, ενάντια στην επίθεση του πυρετού ή την έλευση της μελαγχολίας, παραμελούνται. Ο λόγος δεν πρέπει να αναζητηθεί. Για να δούμε αυτά τα πράγματα κατάματα θα χρειαζόμασταν το θάρρος ενός θηριοδαμαστή, μια συμπαγή φιλοσοφία, μια λογική ριζωμένη παρά μονάχα στα έντερα της γης. Χωρίς αυτά, αυτό το τέρας, το σώμα, αυτό το θαύμα, ο πόνος του, σύντομα θα μας κάνει να γίνουμε μυστικιστές, ή να ανυψωθούμε με γρήγορα χτυπήματα των φτερών στην ζάλη του υπερβατισμού.
4.Τέλος, μεταξύ των μειονεκτημάτων της ασθένειας ως λογοτεχνικού υλικού είναι και η φτώχεια της γλώσσας. Τα αγγλικά, μπορούν να εκφράσουν τις σκέψεις του Άμλετ και την τραγωδία του Ληρ, αλλά δεν έχουν λέξεις για το ρίγος και τον πονοκέφαλο. Όλα έχουν καλλιεργηθεί μονάχα από την μια πλευρά. Η πιο απλή μαθήτρια, όταν ερωτεύεται, έχει τον Shakespeare, τον Donne, τον Keats να της μιλήσουν για τις διεργασίες του μυαλόυ της- αλλά ας προσπαθήσει ένας πάσχων να περιγράψει τον πόνο στο κεφάλι σε έναν γιατρό και τότε αμέσως η γλώσσα στερεύει . Δεν υπάρχει τίποτα ήδη έτοιμο γι' αυτόν. Αναγκάζεται να επινοήσει μόνος του λέξεις και, παίρνοντας τον πόνο του στο ένα χέρι και ένα κομμάτι καθαρού ήχου στο άλλο (όπως ίσως έκαναν στην αρχή οι κάτοικοι της Βαβέλ) να τα συνθλίψει το ένα με το άλλο, έτσι ώστε στο τέλος να ξεπηδήσει μια ολοκαίνουργια λέξη.
_____________
Το On Being Ill της Virginia Woolf είναι το πρώτο δημοσιευμένο δοκίμιο αφιερωμένο στην απεικόνιση της ασθένειας στην αγγλική λογοτεχνία. Γραμμένο από το κρεβάτι της Woolf το 1925 θα δημοσιευτεί σε διάφορες μορφές ήδη από το επόμενο έτος, αλλά φαίνεται να είχε περιορισμένη επίδραση τόσο στην εποχή του, όσο και σήμερα. Οι περιγραφές της Woolf αναδεικνύουν μια αίσθηση της ασθένειας ως μια σύνθετη βιωμένη εμπειρία που σχηματίζεται μέσα από βαθιά παράδοξα: μια εμπειρία που, αν και ενσαρκωμένη, σπάνια είναι μόνο σωματική- μια εμπειρία που διαμορφώνεται από τις ίδιες τις κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές σφαίρες από τις οποίες αποξενώνει τα άτομα- μια εμπειρία που είναι δύσκολο -ενίοτε, όπως φαίνεται, αδύνατο- να αρθρωθεί, αλλά ταυτόχρονα, και έντονα, υπερπροσδιορισμένη.
[Η μετάφραση των αποσπασμάτων γίνεται πάνω σε ένα κρεβάτι με πυρετό - έχω κάνει πονηριές, be kind!]
a n x i e t y
ppl r like
what r u anxious about
& i’m like
god, nothing
anxiety lacks an
object haven’t u read
lacan for christ sake or
no wait lacan said the opposite but
that’s not even close to my problem i’m just
a garden variety chickadee masturbating onto google docs
eating an envy apply & suffering from nothing in particular
killing time until gravity stops yanking on my organs
until the pit in my stomach dissolves into the soil hey
my ambient dizziness wants to know—
why did i say that thing 3 years ago like a
sad lil freak? also is my skull shaped weird
like there’s a tumor trying to get out?
my doctor said i might have a hole
in my heart & i said honey
that’s rich
O blue come forth, O blue arise, O blue ascend, O blue come in.
Σήμερα ξυπνάω με χέρια μουδιασμένα και δύσκαμπτα, λες και ένας ιστός αράχνης τραβιέται μέσα τους με κάθε μου κίνηση, ίσως από τα δέκατα που είχα χθες ίσως από το άγχος, ίσως επειδή απλά κοιμήθηκα λάθος. Υποθέτω ότι όταν το σώμα σου χάνει από κάπου η παραμικρή δυσφορία μετατρέπεται σε σύμπτωμα, κολλάς εμμονικά σε αυτό, αρχίζεις γκουγκλάρεις. Σήμερα βγαίνω από το πιθάρι του WebMD με διάγνωση Λύκου, αύριο ποιος ξέρει; Μέχρι να βγουν οι επόμενες εξετάσεις, και να φτάσω στον επόμενο γιατρό θα έχω ήδη πενθήσει κάμποσα νοσήματα. Όμως η Ε. στο τηλέφωνο τις προάλλες θα μου πει: "Άσε την χαρά να μπει Ιωνάκο", εννοώντας γλίστρα και σταμάτα να στηρίζεσαι!
Εννοώντας έλα σπίτι μου να φας λίγα λαζάνια με κρέας να δυναμώσεις, και ξέχνα τις Νέλσον, και τους Πρεσιάδο που σε ζαλίζουν με τον λαβυρινθώδη τους λόγο, ξέχνα την δουλειά, τις διεκδικήσεις και τα identity-politics, το σωστό και το λάθος, όλα αυτά δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα, πέταξε σχεδόν όλα σου τα βιβλία στα σκουπίδια, δεν σου χρειάζονται, κάνε σεξ, και βγες στο μπαλκόνι και κοίταξε τον ήλιο στα μάτια, μέχρι τα μάτια σου να αρχίσουν να σχεδιάζουν μπλέ και μαύρα και κίτρινα αλλόκωτα σχέδια. Εννοώντας άνοιξε μια τρύπα στο κεφάλι σου κι άσε τον ζεστό, πηχτό χυλό να τρέξει έξω. Το μόνο που αξίζει, είναι τα 20 χαζά μηνύματα που ανταλλάζεις με την Κλάρα, και γυρνάς μικρό παιδί κάτω από ένα τραπέζι να καταστρώνεις σχέδια, φτιάχνετε podcast, γράφετε βιβλία, γυρνάτε ταινίες, και σε 10 λεπτά όλος ο κόσμος είναι δικός σας. Και τότε -έστω για λίγο, γλιστράς!
_______________________
ΣΥΝΟΨΗ:
